SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
chun do bhaile féin (teacht abhaile); chun na háite a mbaineann sé leis (tairne a chur abhaile)
réidh le baint (mar arbhar) nó le hithe (mar úll); gasta, cliste (súil aibí)
a bhaineann le hainéistéise
a bhaineann le hainmhithe, ar chuma an ainmhí; brúidiúil
faoi ainriail, a bhaineann le hainriail
cosúil le hairgead nó a bhaineann le hairgeadas; proifideach
a bhaineann le háit nó le ceantar ar leith
lán alt; a bhaineann le hailt
a bhaineann le haon, an chéad (an t-aonú lá)
a bhaineann nó atá gaolmhar le hathair; sinsearach
teagmháil le; cur isteach ar; tarlú do (bhain taisme dó)
cur isteach ar, teagmháil do; ceangal nó gnó a bheith ag rud le rud eile (ní bhaineann sé liom)
ag baint (le), a bhaineann (le)
atá ina bean (banchléireach, bangharda, banphrionsa); a bhaineann le mná
cosúil le bean, mar a dhéanfadh bean; a bhaineann le mná
a bhaineann le beatha nó le rudaí beo
eolaíocht a bhaineann le rudaí beo, plandaí chomh maith le hainmhithe
deas le hithe nó le hól; ráite go deas (caint bhlasta); ag obair go deas (tá an speal ag baint go blasta)
a bhaineann leis an gcroí
a bhaineann leis an Eaglais Chaitliceach
ainmhí mór Astrálach le heireaball fada agus a chosa deiridh chomh láidir sin go dtig leis léim mhór fhada a thabhairt (Iompraíonn an ceann baineann a rudaí óga i bpóca faoina bolg)
caint, urlabhra (chuir sé canúint orm); modh cainte a bhaineann le ceantar nó le haicme ar leith (canúint Chonamara); tuin, modh foghraíochta (canúint ghalánta ar a chaint)
a bhaineann le cineál aigéid a fhaightear in ola ghuail agus a úsáidtear mar dhíghalrán (aigéad carbólach)
a bhaineann le cúrsaí saoránach (cogadh cathartha)
feistiú nó greamú le rópa, corda etc.; rópa nó corda ceangail (bain an ceangal de); dualgas (níl ceangal orm é a dhéanamh)
a bhfuil céasadh ann nó ag baint leis, peannaideach
brainse den mhatamaitic a bhaineann le línte, uillinneacha, cearnóga, dronuilleoga etc.
an cineál oibre nó saothair a dtuilleann duine a bheatha leis; obair a bhfuil scil ar leith ag baint léi; slí bheatha
go, go dtí, i dtreo (dul chuig, chun, duine); maidir le, i dtaobh, i leith (go maith chuig Laidin, chun Laidine); le haghaidh (réidh chun bainte; cad chuige é sin?); oiriúnach i gcomhair (má bhíonn an lá chun féir); i mbun (cliste chun oibre); ar tí (bhí mé chun é a rá léi)
a bhaineann le ré órga na Róimhe nó na Gréige; seanbhunaithe, traidisiúnta
a bhaineann le hamharc agus le héisteacht (áiseanna closamhairc)
gual agus an gás bainte as le teas an-ard
a bhaineann le coilíneacht
atá ina choir nó a bhfuil baint aige le coir (gníomh coiriúil)
a bhaineann leis an gcolainn, gnéasach
a bhaineann leis an am céanna, a bhí ann san am céanna
leanúnach, gan bhriseadh (post cónaitheach, ag caint go cónaitheach); a bhaineann le cónaí
fíoch feirge; craos, cíocras (confadh ocrais, confadh chun feola); drochghalar inchinne a thagann ar mhadraí agus ar ainmhithe eile agus a thig leis an duine a thógáil uathu má bhaineann siad greim as
a bhaineann leis an gcorp (pionós corpartha)
cosúil le cré nó a bhaineann léi
feithid cosúil le dreoilín teaspaigh a léimeann agus a bhaineann glór as a sciatháin
ar nós an Chríostaí, a bhaineann leis an gCríostaíocht
feabhsú na hintleachta; staid sibhialtachta a bhaineann le pobal daoine
a bhaineann le coinneáil cuntas; cáiréiseach; freagrach (tusa a bheidh cuntasach ann)
mar iol sonraí a bhaineann le duine (tá mo dhála féin ort); maidir le (dála an scéil)
a bhaineann le daoine; ar nós an duine
a bhaineann le daonlathas nó a thagann leis