Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
gnóthach
gnóthachan
gnóthú
gnúis
gnúsacht
go
gó
gob
gobachán
gobadán
gobadh
gobaireacht
gobán
gobharnóir
goblach
gocach
gocarsach
góchumadh
gófráil
gogal
goic
goid
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
ceann de na feadáin chaola a bheireann an fhuil ón gcroí go dtí baill eile den chorp
ach sa bheag, nach mór (beagnach céad ceann; iad go léir beagnach)
bíoma cinn tí; barr (lán go boimbéal)
léarscáil farraige mar aon le cóstaí, taoidí, doimhneacha agus tanaíocha, agus baill chontúirteacha eile; cáipéis scríofa oifigiúil ina dtugtar cearta agus pribhléidí, go háirithe ceann a thagann ó cheann stáit nó ó rialtas (cairt baile, cairt cathrach)
ainmhí mór Astrálach le heireaball fada agus a chosa deiridh chomh láidir sin go dtig leis léim mhór fhada a thabhairt (Iompraíonn an ceann baineann a rudaí óga i bpóca faoina bolg)
clúdach, díon (cumhdach cinn, cumhdach ar theach); cosaint, caomhnú (go gcumhdaí Dia sibh)
le dhá láimh; amach is amach, ar theann do dhíchill; go hiomlán (chinn sé dólámhach orm); leat féin, gan pháirtí (ag imirt dólámhach)
ceann de na mílte meall beag a thaistealaíonn sa spás ar luas millteach (Feictear iad mar réaltaí reatha nó mar chaora tintrí toisc go lasann siad suas leis an bhfrithchuimilt nuair a shroicheann siad atmaisféar an domhain)
ceann ar cheann; i ndiaidh a chéile go tapa; le chéile (ag ól as éadan, maraíodh iad as éadan)
ceann, deireadh, foirceann (go hearr aimsire)
duine den chléir a bhíonn go hiondúil ina cheann ar dheoise
litir, go mór mór ceann ó dhuine de na haspail
go léir, go hiomlán; ó cheann go ceann (teach deich slata ar fad); amach is amach (scéal eile ar fad)
fós; go ceann tamaill eile (fan anseo go fóill)
go fóill, le teacht (tá sé luath fós, déanfaidh sé fós é); arís, chomh maith leis sin (agus ceann eile fós, níos deise fós); mar sin féin (ach fós, ní hé féin a dúirt é)
sleá bheag; ceann de na hingne géara ar chrúb éin nó ainmhí; líne sholais (gá gréine); líne ó lár ciorcail go dtí an imlíne; duán báid
ceann de na trasnáin ó bhalla go balla le cláir urláir nó lataí síleála a ghreamú orthu
clúdach éadaigh thart ar an gceann (mar chuid de chóta go minic), cochall; aon rud atá cosúil i ndealramh le húda
i dtreo (i leith na láimhe deise); i bhfabhar (i mo leith nó i m'éadan); thar ceann, ar son (paidir i leith na marbh); i muinín (dul i leith Dé); in aghaidh, i gcoinne (chuir sé bréag i mo leith); anseo, abhus, go dtí seo (tar i leith anseo; ó shin i leith)
meáchan a luascann go réidh anonn is anall ar cheann slaite (mar a bhíonn i gcloig áirithe)
mothú go bhfuil do cheann ag teacht thart is thart; speabhraídí (tá mearbhall dí air); buairt aigne (cad tá ag déanamh mearbhaill duit?); botún, dearmad (mura bhfuil mearbhall orm)
pian sna néaróga, go mór mór sa cheann nó san aghaidh
ceann de na snáithíní go léir sa chorp a thugann mothúcháin (teas, fuacht, pian, mar shampla) ó gach cuid den chorp go dtí an inchinn agus a iompraíonn teachtaireachtaí ar ais a chuireann gníomh i bhfeidhm
fear atá ina cheann ar a shliocht féin go ceann trí nó ceithre ghlúin
(fadó) fráma adhmaid agus poill ann don cheann agus do na cosa chun lucht oilc, etc. a chéasadh go poiblí; céasadh, peannaid
fíor sholadach a bhfuil triantán mar bhonn agus mar thrí thaobh uirthi agus í ag teacht chun pointe ag a barr; aon fhoirgneamh den déantús seo, go háirithe na cinn a tógadh fadó san Éigipt timpeall ar thuamaí
dhá rud (leaca, etc.) a shocrú sa chaoi go mbíonn imeall ceann acu ag luí thar an gceann eile, mar thílí ar dhíon, etc.
ceann ar bith de na pointí beaga geala i spéir na hoíche, go mór mór cinn a bhfuil suíomh seasmhach acu agus a thugann a gcuid solais féin uathu ar nós na gréine
bior, pointe; barr, mullach (ó rinn go sáil); ceann tíre; bior claímh nó scine
searmanas siombalach creidimh, go mór mór ceann de sheacht ndeasghnáth na Críostaíochta, ar nós baiste, aithrí, ola dhéanach etc.
sórt róba gan mhuinchillí a chaitheann baill d'oird chrábhaidh mar chuid dá n-aibíd; dhá chearnóg bheaga d'éadach olla a chaitear ar sreang thart ar an muineál sa tslí go mbíonn ceann acu ar ucht duine is an ceann eile idir na slinneáin, in ómós don Mhaighdean Mhuire, etc.
bruis (go mór mór ceann le cos fhada chun urlár a scuabadh); táth, punann; gusta gaoithe
mír a chuirtear le focal chun béim a chur air (bhur gcuidse, mo chairdese; táimse go maith; sibhse a dúirt é; ceann duitse agus ceann dise)
ball éadaigh a chaitheann mná go scaoilte thart ar a gceann nó ar a nguaillí
ceann de chineál feithidí a mhaireann le chéile i gcomhluadair mhóra eagraithe agus iad an-saothrach go deo
leithead canbháis nó anairte, oscailte amach ar chrann báid le go mbéarfadh an ghaoth air, agus go dtiomáinfeadh sin an bád chun cinn
déanta le lámh duine; tacair, gan a bheith fásta nó tagtha chun cinn go nádúrtha
a bhaineann le muintearas idir dhaoine (club sóisialta, cruinniú sóisialta); a bhaineann leis an bpobal i gcoitinne i gciall ar bith (go háirithe socruithe agus rialacha chun leas an phobail a chur chun cinn) (árachas sóisialta); a bhaineann le grúpaí nó aicmí daoine sa phobal de réir a gcéime nó a seasaimh sa saol etc.
ceann de na géaga a théann ó mhol rotha go dtí a chiumhais
sracadh, tarraingt; strácáil, streachailt (sraonadh chun cinn; má shraonann sé go maidin); claonadh (solas a shraonadh)
ainmhí mall ceathairchosach agus blaosc nó sliogán láidir air; turtar (go háirithe ceann fionnuisce nó talún)
toirtís mhór go háirithe ceann a mhaireann ar an bhfarraige
ceann de na gathanna láidre a ghabhfaidh trí gach rud beagnach ach miotal agus cnámh (Bíonn na cnámha le feiceáil go soiléir ina scáileanna dorcha i bhfótagraf x-ghathach ní hionann is na páirteanna ina dtimpeall)
