Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
páirc
páirceáil
páircíneach
pairifín
pairilis
páirín
páirt
páirtaimseartha
páirteach
páirtí
páirtíocht
páirtnéir
páirtúinéir
páis
paisean
paiseanta
paisinéir
paisinéireacht
paiste
páiste
paisteáil
paistéaradh
páirt bain2 cuid, píosa, blúire; taobh, lámh (ghlac sé páirt ann; páirt duine a thógáil); comhluadar, caidreamh (ná bíodh baint ná páirt agat leo); cion, cairdeas (lucht gaoil agus páirte; a leanbh na páirte); páirtíocht, comhar (rinne sé i bpáirt liom é) ► i bpáirt maidir le (i mo pháirtse de)
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
san ionad nó ar an ócáid (ag an doras, ag an damhsa); foinse (chuala mé agat féin é); i dtuairim (tá sé ina fhear uasal acu); i seilbh (is agat is fearr é); i bpáirt le (tá comharsana maithe againn); ag freastal ar (bhí an dochtúir aici); ag tagairt do thréithe nó staid nó eolas nó scil nó mothú nó imeachtaí nó dualgas nó fiacha nó buntáiste nó am nó faill etc. (bíodh ciall agaibh; bhí saol breá againn, tá léann acu, dá mbeadh snámh aige, tá cion aici air, bhí cluiche maith againn, tá an obair le déanamh agam, bhí airgead agam air, tá tosach agat orm, dá mbeadh bliain eile againn); le haidiacht (tá sé trom agat, ba mhaith againn é); le hainm briathartha (ag ithe, ag ól, ag díol, ag caint)
duine a ghlacann páirt i ndráma nó i scannán
páirteanna ceoil a ghléasadh go taitneamhach
gob, pointe (barr méire, barr pinn); an pointe is airde, mullach (barr crainn, barr cnoic); an pháirt uachtarach (barr tí, barr leathanaigh); uachtar (ar bharr talún, ar bharr an uisce); rud a fhásann ar bharr talún (barr coirce, barr prátaí); toradh (de bharr mo shaothair); breis (barr ar mhíle); bua (barr a bhreith ar dhuine); deireadh (tá mé i mbarr mo chéille acu)
an pháirt den srian a chuirtear i mbéal capaill; gunail báid
an pháirt de dhruilire a ndéantar an poll léi
planda cosúil le feochadán a bhfuil páirt de inite
trácht, an pháirt de chos nó de bhróg a chuirtear ar an talamh; greim coise ar an talamh (bonn a ghabháil); an pháirt is íochtaraí de rud (bonn colúin, bonn triantáin); fáinne rubair thart ar roth; rian, lorg (ainmhí)
lámh oscailte; lán láimhe (bos uisce); boiseog (bos sa leiceann); páirt leata de rud (bos camáin, bos maide rámha)
an pháirt is ísle de rud (ó bhun go barr); stumpa (bun coinnle); deireadh (bun cúrsa); foinse (bun scéil); aird (bun na gaoithe); lorg (bun ruda a chur); caipiteal nó suim le a bheith ag cur leis (bun agus biseach airgid)
an pháirt den aghaidh os cionn na súl
túr cloig, mar pháirt d'eaglais go minic
ceann de na páirteanna atá i meaisín etc.; comhpháirtíocht
obair i bpáirt le chéile
socrú d'ilchineál páirteanna nó rudaí a oibríonn le chéile chun críche áirithe, nó a thagann le chéile chun toradh áirithe a thabhairt i gcrích (córas oideachais, córas cánach); baill áirithe den chorp a oibríonn le chéile (córas díleá, córas na néaróg); bealach ordúil oibre (éiríonn leis a chuid oibre a dhéanamh go slachtmhar mar tá córas aige)
lámh mhór; ladar, lapa; lán láimhe; gléas le dhá pháirt d'inneall a ghreamú nó a scaoileadh
páirt, roinnt (déan trí chuid de); cion duine amháin (sin é do chuid de; mo chuid éadaigh; iníon dá chuid); ábhar (tá cuid súl inti, ní cuid iontais é); bia, beatha (do chuid a chaitheamh; ag tuilleamh a choda)
gan glacadh le rud (ná diúltaigh é); a rá nach mbeidh baint ná páirt agat le rud nó duine; droim láimhe a thabhairt le rud (diúltú don diabhal); lagú (tá an ghrian ag diúltú); seachaint, druidim siar (tá siad ag diúltú romhainn)
glacadh páirte i bhféasta, imeachtaí féasta
i ngach páirt nó ball de (ar fud na tíre); i measc (ar fud daoine, ar fud (fad) a chéile)
ceathrú leasaithe bhagúin agus, uaireanta, páirt den chliathán isteach léi
an bia bán in ubh; an pháirt gheal de mhogall súile
páirteanna den taobh istigh d'éan atá inite (ae, croí etc.)
an pháirt den chorp idir an muineál agus an lámh; aon ní cosúil leis sin (gualainn cnoic, gualainn báid)
páirt a ghlacadh i gcluiche; súgradh, cleasaíocht; ionramháil (ag imirt arm); cur i bhfeidhm (díoltas a imirt ar dhuine); cur ar (tá an tsláinte ag imirt air)
duine ghlacann a páirt i gcomórtas nó i gcoimhlint
(láimh in abairtí áirithe) an ghéag ón ngualainn anuas; crobh, an chuid den ghéag ón rosta anuas; páirt (lámh chúnta, lámh a bheith agat i rud); riar, stiúradh (cúram a ghlacadh ar láimh); scil (tá an-lámh aige); obair (rinne sé an-lámh air); comhiarracht (ag obair as láimh a chéile); coinneáil, cosaint (tugadh ar láimh é); cúram (faoi láimh dochtúra); gealltanas (seo mo lámh duit); diúltú (droim láimhe a thabhairt le duine); foréigean, neart (lámh láidir, an lámh uachtair); síniú (cuir do lámh leis sin); peannaireacht, scríobh (is deas an lámh atá aige); biorán (lámha cloig); an chuid de rud a mbeirtear greim air (lámh buicéid, maide rámha); tomhas (le capall) ceithre horlaí, (le hiasc, plandaí etc.) trí cinn
duine a ghlacann páirt i gcomórtais aclaíochta maidir le luas, neart agus fuinneamh de
rud cruinn cosúil le liathróid (meall na gréine); páirt chruinn de rud (meall na coise); cnap, moll, ailp (meall ceo, meall ime)
struchtúr meaisín; oibriú na bpáirteanna le chéile i meaisín
i bpáirt, gan a bheith iomlán
ag glacadh páirte (páirteach i gcomhrá); comhbhách; i bpáirt
úinéir i bpáirt
glacadh páirte (i rud); aidiacht a dhéantar as briathar (mar shampla, maide briste, teach ligthe ar cíos, scanraithe roimh dhuine)
cuid nó páirt ar leith de shiopa nó d'oifig nó de mhonarcha, etc.
le lámh nó páirt (i rud) (rannpháirteach le duine i ngnó)
duine a ghlacann páirt i rás; ráistéir, réice
limistéar mór tíre; ceantar; páirt den domhan nó den spéir
cliathán amháin de rud (taobh bosca, carraige; ó thaobh go taobh an tí); ciumhais, bruach (le taobh na habhann, ar thaobh an bhóthair); páirt, cuid (an taobh istigh, amuigh); cliathán, slios (mo thaobh deas, sínte ar mo thaobh); treo (an taobh theas, taobh na láimhe deise); ceantar (taobh tíre); foireann, dream, cúis (an taobh a chaill an báire); sliocht (lean sé taobh a athar); muinín, iontaoibh (ná tabhair taobh le mionnaí móra)
an pháirt de chorp an bhaineannaigh a ndéantar uibheacha ann
ceann de na gathanna láidre a ghabhfaidh trí gach rud beagnach ach miotal agus cnámh (Bíonn na cnámha le feiceáil go soiléir ina scáileanna dorcha i bhfótagraf x-ghathach ní hionann is na páirteanna ina dtimpeall)
