Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
tutbhéalach
tuth
tuthóg
ua
uabhar
uachais
uacht
uachtar
uachtarach
uachtarán
uachtarlann
uachtú
uafar
uafás
uaibhéaltacht
uaibhreach
uaiféalta
uaigh
uaigneach
uaigneas
uail
uaill
uaillbhreas
uachtar fir1 barr, an chuid thuas (uachtar an tsléibhe; uachtar bróige); dromchla (ar uachtar an uisce); bia ramhar buí a thagann ar bharr bainne, scamhard; deisceart (uachtar na hÉireann) ► uachtar reoite meascán milis blasta atá reoite ► lámh uachtair an ceann is fearr
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
gob, pointe (barr méire, barr pinn); an pointe is airde, mullach (barr crainn, barr cnoic); an pháirt uachtarach (barr tí, barr leathanaigh); uachtar (ar bharr talún, ar bharr an uisce); rud a fhásann ar bharr talún (barr coirce, barr prátaí); toradh (de bharr mo shaothair); breis (barr ar mhíle); bua (barr a bhreith ar dhuine); deireadh (tá mé i mbarr mo chéille acu)
an fios a thugann an teanga agus uachtar an bhéil faoi rud a bheith milis nó searbh nó maith le hithe nó le hól; tuin gutha, an tslí a labhraíonn duine (blas cainte); faic, dada
buillí a thabhairt do dhuine nó do rud; an gráinne a bhaint de thuí le hinneall buailte; uibheacha no uachtar a ghreadadh go dtagann cúr orthu; preabadh go rialta (croí ag bualadh); múnlú (airgead a bhualadh); seinm (port a bhualadh); leagan (buaileadh breoite é); sroicheadh ar do chúrsa (gur bhuail siad cuan; buail isteach chugainn); troid (bhí bualadh mór ann); bua a fháil (bhuaileamar sa chluiche iad)
uachtar an bhéil
lámh uachtair
leibhéal, ré (siúl ar an gcothrom, ar chothrom na talún); cóimhéid, comard (níl a chothrom den bhia aige); cóir, ceart (tabhair cothrom na Féinne dó); lámh uachtair (tá sé deacair cothrom a bhaint de)
crith uafásach in uachtar na talún
inneall a mhaistríonn bainne nó uachtar chun im a dhéanamh, meadar bhainne
barr, uachtar, craiceann (dromchla na talún, dromchla na mara)
sealbhú, aimsiú (faigh do chóta agus bí liom); gnóthú (gheobhaidh sé an lámh uachtair ort); soláthar (fuair mé an dochtúir dó); dul trí, fulaingt (má fhaighim scanradh; fuair sí bás; náire a fháil); teacht ar (fuair sí airgead caillte); éirí (bhí an oíche ag fáil dorcha); teacht ar fhios nó ar eolas (fuair mé amach nach é a rinne é); bheith ábalta (ní bhfaighinn a leithéid a rá leat); soláthar, sroicheadh (níl fáil ar a leithéid; níl sé ar fáil, le fáil, go héasca)
móin éadrom uachtair portaigh
uachtar na talún agus féar air; scraith den uachtar sin (mar a bhaintear le spád); lán sleáin de mhóin; ball (ar an bhfód seo, an fód a sheasamh); doimhneacht (duine gan fód)
ball éadaigh cniotáilte tiubh d'uachtar an choirp
imeall uachtair báid
bia bog buí déanta d'uachtar bainne
uachtar an phíobáin
bainne friseáilte faoina chuid uachtair, bainne milis
stuaic bheag; fód uachtair portaigh
bua, lámh uachtair (thug sé an svae leis)
an domhan (neamh agus talamh); uachtar crua an domhain os cionn uisce nó faoi uisce (titim ar an talamh; chuaigh an long i dtalamh; poll faoi thalamh); ithir, cré (talamh méith; an talamh a leasú); críoch, tír (talamh na hÉireann, ar thalamh an domhain); maoin talún (tiarna talún; tá teach is talamh aige); ball, spota (talún); bonn, bunús (ar thalamh slán)
os do chionn, in uachtar, in áit níos airde (thuas an staighre; thuas sa spéir); in áit níos faide suas (an seomra thuas); sa deisceart (thuas i gCúige Mumhan); curtha suas (tá an díon thuas acu); á chaitheamh (ní raibh luid éadaigh thuas air); chun cinn, ar barr (an té atá thuas óltar deoch air)
blúire beag, suim bheag, beagán; milseog a dhéantar as císte spúinse, glóthach, uachtar nó custard, torthaí etc.
atá in uachtar, atá thuas nó ar barr; ardchéimiúil, sinsearach
