Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
táite
taithí
taithitheoir
taithneasc
taitneamh
tál
tálach
talamh
talamhiata
talc
talcánta
tallann
talmhaí
talpa
támáilte
tamall
tambóirín
támh
támhbhreoite
támhchodladh
támhlag
támhnéal
tamtam
talamh fir an domhan (neamh agus talamh); uachtar crua an domhain os cionn uisce nó faoi uisce (titim ar an talamh; chuaigh an long i dtalamh; poll faoi thalamh); ithir, cré (talamh méith; an talamh a leasú); críoch, tír (talamh na hÉireann, ar thalamh an domhain); maoin talún (tiarna talún; tá teach is talamh aige); ball, spota (talún); bonn, bunús (ar thalamh slán) ► ó thalamh ó bhonn, amach is amach (amadán ó thalamh; thug sé dó ó thalamh é); dul chun cinn (gan mórán talaimh a dhéanamh)
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
talamh bog
an talamh a shileann abhainn
tomhas talún, 4,840 slat chearnach nó beagán faoi dhá chúigiú de heicteár
oscailt nó poll an-domhain sa talamh, duibheagán
ainmhí (ar nós frog nó rón) a dtig leis maireachtáil ar uisce agus ar talamh
crúca trom iarainn ar shlabhra nó ar chábla i mbád (Nuair a scaoiltear amach é greamaíonn an crúca sa talamh agus coinníonn sé an bád ina háit)
ón áit thíos; ó íochtar tíre; ó áit íseal sa saol; tagtha ar barr talún (tá an geamhar aníos)
clár leathan talún ar ard
tógáil in airde (ardú ón talamh); cur suas nó chun cinn (ardú céime); dul suas (cnoc a ardú); tógáil (rud a ardú leat)
maor talún
caitheamh liathróide os cionn láimhe nó á rolladh ar an talamh chun na sprice
crúca, baclainn; píosa adhmaid nó miotail sáite i mballa nó sa talamh le rudaí a chrochadh air nó a cheangal de
do theach féin nó teach do mhuintire; aonad de thalamh ceantair, baile fearainn; tithe agus siopaí le chéile in aon áit amháin
rud a thochailt as an talamh nó a ghearradh nó a tharraingt den áit a bhfásann sé (clocha, féar, bláthanna a bhaint); rud a scaoileadh as a ionad nó as a ghreim (fuil, glas, a bhaint; duine a bhaint dá chosa); buachan
duine a bhaineann rud as an talamh nó a phiocann rud den talamh nó de ghas nó de chraobh; inneall a bhaineann arbhar
ar dhath an tsneachta nó an bhainne; fionn (gruaig bhán); báiteach (bán san aghaidh); folamh (tá an áit bán); díomhaoin, fiáin (ag imeacht bán); gan aon bharr ag fás air ach féar (talamh bán)
talamh bán, talamh gan saothrú
ard i dtalamh, bruach, port
gob, pointe (barr méire, barr pinn); an pointe is airde, mullach (barr crainn, barr cnoic); an pháirt uachtarach (barr tí, barr leathanaigh); uachtar (ar bharr talún, ar bharr an uisce); rud a fhásann ar bharr talún (barr coirce, barr prátaí); toradh (de bharr mo shaothair); breis (barr ar mhíle); bua (barr a bhreith ar dhuine); deireadh (tá mé i mbarr mo chéille acu)
talamh fairsing gan scáth, machaire
gan dóthain de riachtanais na beatha; gan mórán maoine nó airgid; gan mórán fáis (talamh bocht); gan mórán téagair (beithíoch bocht); gan mórán maise (culaith bhocht); gan mórán tairbhe (obair bhocht); gan mórán dealraimh (leithscéal bocht); dona (pian bhocht, is bocht an scéal é); ina dhíol trua (mo leanbh bocht); ina dhíol drochmheasa (an t-amadán bocht)
nach bhfuil crua (talamh bog); nach bhfuil mórán stró leis (saol bog); nach bhfuil an-ard (glór bog); nach bhfuil an-te (bainne bog); nach bhfuil daingean (greim bog)
talamh bog
ubh gan bhlaosc; duine nó rud bog; talamh bog
trácht, an pháirt de chos nó de bhróg a chuirtear ar an talamh; greim coise ar an talamh (bonn a ghabháil); an pháirt is íochtaraí de rud (bonn colúin, bonn triantáin); fáinne rubair thart ar roth; rian, lorg (ainmhí)
talamh bán tar éis a threafa; éacht oibre
talamh atá breac le clocha
ainmhí liath oíche a chónaíonn faoi thalamh
fiaile le bláth buí a fhásann go láidir i dtalamh a ligtear i léig
cíos talún; pinsean
teileagram a sheoltar trí chábla faoi thalamh nó ar thóin na farraige
crua, ceanndána (duine cadránta); righin (talamh cadránta)
sruth caol farraige idir dhá thalamh; caolas
glasra fada dearg a fhásann faoi thalamh, meacan dearg
cácáil; cruachan (talamh, croí, calctha)
draein séarachais faoi thalamh
bealach uisce gearrtha sa talamh mar chúrsa taistil do bháid nó mar áis uiscithe don talamh ar gach taobh de
duine nó rud caoch; ainmhí beag faoi thalamh a bhfuil súile beaga agus fionnadh mín air
cloch mhór; cloch thalún nó farraige
uirlis feirme á tharraingt ag capaill nó ag tarracóir agus a threabhann an talamh
an uimhir 100 nó cúig fichid; aois (an fichiú céad); 120 (céad éisc, ubh etc.); an t-ochtú cuid d'acra (céad talún); 112 pt
péist talún agus an-chuid cos fúithi
rinn talún ag gobadh amach san fharraige
scamall anuas ar an talamh; aon chineál scamaill (ceo deannaigh)
talamh cíbe
sórt, saghas (an cineál cainte a bhíonn air); dúchas, mianach (tá cineál an cheoil ann; talamh a thabhairt chun cineáil); (le bia, deoch) sócamas, cóir speisialta; clann (Cineál Eoghain)
cosán déanta ar thalamh bog; abláil, praiseach
bruach, imeall, faobhar; stráice (ciumhais talún, pluide)
fráma lataí nó tuigí; fráma adhmaid ar chúrsa ráis le léim ag reathaithe; paiste dearnála ar stoca; fráma agus spící miotail ann chun talamh treafa a bhriseadh agus a réiteach agus síolta a chlúdach, bráca fuirste
moll ard talún ach é níos ísle ná sliabh
