Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
amparán
ampla
amscaí
amú
amuigh
an
an-
anabaí
anacair
anacal
anachain
anacrach
anaemacht
anagal
anagram
anáil
anailís
anairí
anairt
anaiste
anaiteas
anaithnid
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
díol, tuillteanas (is maith an airí air é); duine ar fiú nó ar cóir rud a dhéanamh dó
achasán, masla cainte (aithis a thabhairt do dhuine); náire, ábhar náire (is é an aithis shaolta é)
an-bhreá ar fad (áit, aimsir, duine, aoibhinn); sona (is aoibhinn duit)
duine balbh; duine nach bhfuil an chaint mar is ceart aige
an duine is fearr i gcoimhlint; bulaí
an fad a bhíonn duine ar an saol; cuntas ar shaol duine; rudaí a choinníonn beo duine, cothú, bia; focal fáilte (is é do bheatha)
álainn (bean bhreá; aimsir bhreá); an-sásúil (béile breá); déanta go maith (obair bhreá); ar staid mhaith (tá mé go breá anois); maith (d'éirigh go breá liom); aoibhinn (is breá an saol atá agaibh); maith mór (suim bhreá airgid); pléisiúrtha (duine breá le labhairt leis); taitneamhach (ba bhreá liom a bheith ann); (ag neartú le haidiacht eile)(breá mór, breá fairsing, breá bog anois!)(le híoróin)(rógaire breá; tá go breá agat!)
tarraingt de dhorn nó d'arm ar dhuine nó ar rud; tarraingt speile in arbhar; tarraingt rámha in uisce; iarracht snámha; preabadh croí nó cuisle; bualadh cloig (ar bhuille a haon); caill, dochar (is mór an buille orthu é)
bun, foinse (bunús an chreidimh); rachmas (duine a bhfuil bunús aige); an chuid is mó de (tá bunús na hoibre déanta)
rud nó focail a deirtear; labhairt; guth (d'aithin mé a chaint); abairt, rá (tá cainteanna deasa aige); comhrá (dul chun cainte le duine); aitheasc; óráid (cé a thug an chaint aréir?); ráiteas (is é do chaint féin é); ráfla, iomrá (níl ann ach caint; caint san aer)
mar a chéile, díreach mar, gan athrú (an áit chéanna; is iad na daoine céanna iad)
an méid is lú daoine nach mór a bheith i láthair ag cruinniú sula bhféadfar an gnó a dhéanamh go hoifigiúil
iomlán substainteach duine nó ainmhí, marbh nó beo (idir anam agus chorp); duine marbh (corp os cionn cláir, teach an choirp); creatlach (léim sé as a chorp); cabhail, colainn (corp gan cheann); stoc (corp crainn, corp colúin); iomlán (is é corp na fírinne é; le corp nirt)
duine a ghriogadh nó a chiapadh le magadh nó a bheith ag priocadh air nó fearg bheag a chur air leis an iomarca ceisteanna etc. (cráite ag an saol; is mór an crá croí é); brón (mo chreach is mo chrá)
gasra daoine le chéile, comhluadar (i gcuideachta duine; is breá an chuideachta iad); greann, spórt, caitheamh aimsire (déanfaidh sé cuideachta dúinn); comhlacht gnó
críoch (tá deireadh leis an scéal); an chuid dheireanach; an chuid is faide siar (deireadh báid, deireadh cairte); clabhsúr (tá deireadh déanta, ite); tóin duine nó ainmhí
a bhaineann go pearsanta le duine (an rud is dílis duit); fíor, ceart (airgead dílis); seasmhach (dílis do chúis); ionúin, grámhar
rud atá dlite nó ag dul do dhuine; táille (dleacht údair, dleacht cumadóra); (leis an gcopail) dlite (is dleacht dom é)
an-fhada síos nó isteach (domhain i bhfarraige, sa sliabh); isteach go maith (dul go domhain i scéal); go bunrúta (staidéar, eolas, domhain); siar nó mall (domhain san oíche); deacair a léamh nó a dhéanamh amach (is domhain an duine é)
grúpa daoine, aicme, treibh; roinnt (daoine) (is olc an dream iad); cine (an dream dar díobh é; aon dream amháin iad)
nádúrtha, dúchasach (ba dhual athar dó a bheith deas); oiriúnach (an áit is dual duit); i ndán nó beartaithe (do dhuine) (is dual dúinn uile an bás)
fanta, tréigthe, ar gcúl; cúlánta, gan fuinneamh, gan treoir, gan mhaith (is fágtha an duine é)
breathnú, amharc; dealramh (ag féachaint go maith; is olc an fhéachaint atá air); triail, tástáil (cuisle a fhéachaint; féachaint a chur ar dhuine); iarracht bheag, blaiseadh (féachaint den fheoil a fháil)
cluiche do bheirt a imrítear le 16 píosa (foireann fichille) an duine ar chlár 64 cearnóg dubh is bán
glaoch amach go hard agus go soiléir (rud a fhógairt ón altóir); dearbhú go poiblí (cogadh a fhógairt); poibliú (earraí a fhógairt); ordú, bagairt (duine a fhógairt as an teach); rabhadh (is maith an aire an fhógairt)
mír a thagraíonn d'ainmfhocal baininscneach agus a úsáidtear (in ionad sí) i ndiaidh na copaile, nó sa chuspóireach (is í Máire í; nach breá an aimsir í; déanfar gan í, duine mar í)
an aicme daoine is ísle céim sa phobal
ón áit amuigh go dtí an áit istigh; in éineacht le (chuir sé punt isteach leis); muinteartha (bheith isteach le duine; bíonn siad isteach is amach le chéile)
a oiread is a líonann (lán loine, seomra, sráide); líon (lán gráin i ngunna); líonadh, taoide lán (lán mara); mórchúis, mórtas (is mór an lán atá faoi); cuid mhaith (a lán daoine; shiúil sé a lán)
grá geal nó searc duine; aicíd, galar (is olc an leannán atá ort)
maitheas, an rud is maith do dhuine (do leas a dhéanamh; duine a chur ar a leas); sochar (leas a bhaint as rud); aoileach, leasú
duine nó rud mór (an mór is an beag); carthanacht (mór a dhéanamh le duine); bród (tá an mór sa duine sin)
an chuid is mó, níos mó ná leath an iomláin (de dhaoine); an difear idir an chuid is mó agus is lú de vótaí
cuid mhór; móramh, tromlach, an chuid is mó (mórchuid na ndaoine)
an gaol is giorra (do dhuine)
breithiúnas a leagtar ar dhuine mar gheall ar olc nó ar choir éigin (pionós báis); crá croí (is mór an pionós é)
glacadh le duine mar chéile (phós Máire Seán); lánúin a cheangal le chéile mar fhear is bhean (an sagart a phós iad); bainis, searmanas an phósta (dul ar an bpósadh)
ceann d'an-chuid substaintí atá le fáil i mbainne, uibheacha, feoil etc., agus atá riachtanach don duine is don ainmhí maidir le fás agus sláinte de
cumas nó acmhainn feiceála (níl an radharc go maith aige); raon amhairc (fad mo radhairc uaim); féachaint, amharc (ní fhaca mé aon radharc air); an rud a fheictear, feic (radharc mara, tíre; is gránna an radharc é); díol súl, neart (bhí radharc daoine ann); súil(e) (an taobh geal dá radharc); cuid amháin de ghníomh i ndráma
an rud a thoghtar (bain do rogha astu; is tú mo rogha); an rud is fearr le duine (mo rogha bean, rud); malairt (níl an dara rogha agam); togha, scoth (is í rogha ban Éireann í)
duine i seirbhís an airm; fear nó bean airm den chéim is ísle, saighdiúir singil; duine dána cróga
an fad a mhaireann duine nó rud (fad saoil chugat; ar feadh mo shaoil); staid bheatha (an saol seo; an saol atá inniu ann; bhí saol crua acu); cineál beatha (saol na cathrach; saol an mhadra bháin); aoibhneas beatha (is acu atá an saol; is leo an saol); cúrsaí an duine ó lá go lá (aghaidh a thabhairt ar an saol; d'éirigh an saol leo); an chruinne go léir (ó rinneadh an saol); an domhan (sin a bhfuil sa saol agam; ar ór an tsaoil); an uile dhuine (an saol mór; bhí an saol is a mháthair ann)
sórt róba gan mhuinchillí a chaitheann baill d'oird chrábhaidh mar chuid dá n-aibíd; dhá chearnóg bheaga d'éadach olla a chaitear ar sreang thart ar an muineál sa tslí go mbíonn ceann acu ar ucht duine is an ceann eile idir na slinneáin, in ómós don Mhaighdean Mhuire, etc.
beart a tharraingeodh náire i measc daoine eile; caint nó béadán a dhéanann dochar do cháil duine; cúis náire (is mór an scannal é)
an iarracht is fearr is féidir le duine a dheamamh
an té is sine (sinsear na clainne, an teaghlaigh); do dhaoine féin romhat (ár sinsir romhainn)
duine a fhéachann ar an gceann is fearr de scéal, duine dóchasach
duine atá níos óige nó níos ísle i gcéim; an té is óige, ísle etc.
gan a bheith ramhar nó tiubh (páipéar, clár, tanaí); caol (méara tanaí); lom (duine tanaí; aghaidh thanaí); gan tathag (éadach tanaí; is tanaí an scéal é); uisciúil (bainne tanaí); gan doimhneacht (uisce tanaí)
an guth cinn fir is airde dá bhfuil ann; duine a bhfuil an guth sin aige
