Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
aosánach
aosta
aosú
aothú
ápa
ar
ár
éigean
ara
árach
árachas
arae
araí
araicis
araiciseach
araid
araile
araíocht
araíonacht
araltas
arán
arann
aranta
éigean fir1 fórsa iomarcach (rinne sé éigean air; slad is éigean) gá, riachtanas (rud ab éigean a dhéanamh) ► ar éigean le deacracht (ar éigean a chreidim é; beo ar éigin) ► éigeantach aid1 ► éigeantas fir1
RELATED MATCHES
IN AN FOCLÓIR BEAG
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
cáineadh ar dhuine as rud éigin a rinne sé nó a dúirt sé
tréith ar leith; bealach, dóigh; staid; ord; patrún, scéim; cur síos nó cuntas scríofa ar ábhar éigin
buairt faoi rud éigin a rinne tú nár cheart duit a dhéanamh; brón (tá aithreachas orm)
is ar éigin (níl ann ach go n-aithním iad)
beo ar éigin (tá sé ann as)
aithris chruinn ar rud éigin a dúirt nó a scríobh duine
duine a stiúrann cúram éigin ar nós siopa nó monarcha nó club
titim nó truip bheag trí bharr coise a bhualadh ar rud éigin
fáinne bláthanna le cur ar cheann duine nó le crochadh ar rud éigin mar ornáid
píosa airgid déanta de mhiotal; píosa ornáideach miotail a bhronntar ar dhuine as éacht éigin
scannán gearr greannmhar bunaithe ar léaráidí; léaráid ghrinn in iris nó i nuachtán a dhéanann ceap magaidh de rud nó de dhuine éigin
cnap nó diosca beag chun baill éadaigh a dhúnadh; cnap beag a chuireann rud éigin ag obair nuair a bhrúitear é (ar nós cnaipí i mbosca ceoil nó ar chlóscríobhán)
duine a leagtar mar chúram air obair nó dualgas éigin a chomhlíonadh
cumann nó coiste agus é mar chúram orthu rud éigin a fhiosrú; údarás a bhronntar ar oifigeach airm
gabháil le héigean; cur isteach (ar dhuine); griogadh (ag déanamh concais orm a bhí sé)
ar siúl, ar bun (tá rud éigin ar cois)
(crích in abairtí áirithe) teorainn (críocha na tíre, na feirme); réigiún, limistéar (críoch Laighean); deireadh; críochnú (críoch an scéil); slacht (cuir críoch éigin ort féin; duine gan chrích); socrú saoil (tá iníon eile le cur i gcrích aige)
ábhar cuimhne; seoid chuimhne ar ócáid nó ar áit nó ar dhuine éigin
cruth, déanamh; dealramh, féachaint (cuma na hoibre; níl cuma ná caoi air); slí, dóigh (ar chuma éigin, ar aon chuma)
rud éigin cearr nó mícheart, botún; rud nár cuimhníodh air nó a fágadh ar lár nó gan déanamh; faillí a dhéanamh i rud
(le duine nó rud) nach bhfuil ainmnithe; (le huair, áit) nach bhfuil cinnte; tuairim ar (fiche éigin bliain)
éigean nó fórsa a imirt (ar dhuine)
cur fút (in áit); gan corraí (as áit); gan bogadh (go dtarlaíonn rud éigin nó go n-ordaítear a mhalairt); cónaí (tá sé ag fanacht ar an mbaile seo); gan athrú nó aistriú (fan socair; fan fút); foighneamh (fan nóiméad, fan leis is tiocfaidh sé); coinneáil ó (fanacht ón scoil, fanacht amach uaidh)
éigean láidir, cos ar bolg, fórsa
líonadh suas nó amach; pulcadh, líonadh thar fóir; iomlánú; breis mar chúiteamh ar easpa éigin; leathanaigh bhreise a chuirfí amach le nuachtán nó le hiris
rud a thugtar mar dheimhniú go ndéanfar rud éigin (dul i ngeall ar rud); airgead a chuirtear ar iomaitheoir i gcomórtas (geall a chur ar chapall i rás); comhartha dúshláin (geall comhraic); bua, duais (an geall a bhreith ó dhuine); dealramh, cuma (tá geall fáis sna barra)
éigean, caitheamh (a chuirtear ar dhuine rud a dhéanamh)
rud éigin cearr, fabht, máchail; easnamh (tá a locht féin air); milleán (orm féin atá an locht)
barra miotail nó adhmaid buailte ar thaca agus ceann de á bhrú síos chun rud éigin trom ar an gceann eile a bhogadh nó a ardú
ar éigean (ní mó ná go gcreidim é)
mothú mairgiúil nó buartha a thagann ar dhuine toisc gur theip air nó go ndearna sé rud éigin as an tslí nó go mbraitheann sé ciontach ar chuma éigin; scáth, cúthaileacht
comhartha, marc nó tuairisc ghearr chun aird a dhíriú ar rud éigin; litir ghearr; píosa páipéir a úsáidtear mar airgead (nóta puint); fuaim amháin cheoil
dona, droch-; gan a bheith maith (nach olc an aimsir í; duit féin is measa é; go holc leis an slaghdán); droch-chroíoch; ar éigean (is olc a chreidim é); ionúin (sa bhreischéim amháin a úsáidtear é)(is measa leis a athair ná a mháthair)
breithiúnas a leagtar ar dhuine mar gheall ar olc nó ar choir éigin (pionós báis); crá croí (is mór an pionós é)
loitiméireacht d'aon ghnó ar innealra, maoin etc., ag oibrithe, naimhde le linn cogaidh nó aon duine ar mian leis deireadh nó stop a chur le scéim nó cuspóir nó plean éigin
tabhartas airgid nó maoine; suim airgid a thugtar chun cúise éigin (mar dhéirc nó ar mhaithe le páipéar, iris etc. a sheachadadh)
caite nó athraithe ar chuma éigin ag an saol is ag an aimsir
(le héadach) barrchaite, scáinte; (le tine) dearg ar éigean
coinneáil ar tí fiuchadh nó ag fiuchadh ar éigean
go dtí áit nó céim níos airde (dul suas ar stáitse; suas an staighre, an sliabh); ar leibhéal níos airde (dhá urlár suas); ardaithe, éirithe (tá na costais suas); in airde (seas, éirigh, suigh suas; tá an ghealach suas); ar bun, cearr (tá rud éigin suas); beo (an t-aos óg atá suas anois); go hiomlán (glan suas an teach)
stopadh anála mar gheall ar bhac éigin sa scornach (cnámh nó deatach mar shampla); breith ar scornach ar dhuine chun a anáil a bhaint de; múchadh (glór tachta)
tarlú; bualadh nó casadh le (teagmháil ar, do, dhuine, le duine); bualadh in aghaidh (theagmhaigh an bád le grinneall); teacht i gcoinne (teagmhóidh sé duit lá éigin)
duine a thugann tuairisc reatha ar imeacht éigin, ar nós cluiche peile, rás etc.
triail eolaíochta chun teacht ar eolas éigin
i ndiaidh uimhreacha; tréimhse seasca nóiméad (uair an chloig); am (den lá, den bhliain); spriocam (ar uair ár mbáis); linn (baois na huaire); ócáid, babhta (uair sa bhliain, uair éigin; an uair sin); aimsir, uain; oiread (dhá uair chomh fada leis)
