Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
cúiteach
cúiteamh
cuitéar
cuiteog
cúitiúc
cuitléir
cuitléireacht
cúl
cúlaí
culaith
cúlánta
cúlbhéal
cúlbhuille
cúlchaint
cúlcheadú
cúléisteacht
cúlfhiacail
cúlóg
cúlpháirtí
cúlra
cúlráid
cúltaca
cultas
cúl fir1 an taobh thiar de rud (cúl do chinn, cúl an tí); droim (cúl a thabhairt do rud; thug sé cúl lena mhuintir); deireadh (cúl an ghluaisteáin; an féar cúil); siar, taobh thiar (dul ar gcúl; clog a chur ar gcúl; marcaíocht ar cúla); taca, taisce (cúl airgid; cúl taca; an dream atá ar a chúl); iargúltacht (coillte cúil); folt gruaige; (le cluichí) (i) cosantóir (ii) báire ► cúl báire fear báire ► cúl le faobhar ar an iargúil
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
dhá chnapán bheaga feola ar chúl na sróine a chuireann isteach ar an anáil nuair a atann siad
plapa ar chúl sciatháin eitleáin
céim siar, céim ar gcúl
ón aird thiar; ón taobh thiar (tar aniar ó mo chúl); ó bheith sínte siar (d'éirigh sé aniar sa leaba); chugat féin (tá teacht aniar ionat)
cúl (an mhuiníl)
cluiche, coimhlint; cluiche iomána; cúl scórála (báire a chur); an spás idir na cuaillí a bhíonn mar sprioc i gcluichí áirithe (cé a bhí sa bháire acu?)
imreoir; cúl báire
rud a imeacht uait nó a bheith ar iarraidh (radharc, airgead, a chailleadh); gan a fháil (chaill mé an tAifreann); titim ar gcúl (cailleann an clog sin nóiméad sa lá); teip i gcluiche nó i gcomórtas; bás a fháil (ó cailleadh m'athair)
cruach rudaí i mullach a chéile mar a bheadh clocha nó cré; moll, cnap, cúil
bruach farraige nó locha; cósta; cúil, carn (cladach éisc, adhmaid)
ailp nó moll gan chruth (cnap cloiche); carn, cúil (cnap gainimh, cnap airgid; cnap scamall); cnag, buille
cnoc beag; carn, cúil (cnocán airgid)
duine a sheasfadh leat nó a thacódh leat, cúl taca
faoi chúl fionn gruaige
buille le cúl na láimhe; buille snámha ar chúl do chinn san uisce
caint faoi dhuine taobh thiar dá chúl
ceann de na fiacla i gcúl an bhéil
ag marcaíocht ar chúla duine ar chapall, ar ghluaisrothar, etc.
dul nó cur ar gcúl
thiar ar fad, chun cúil
an taobh thiar den chorp; cúl ruda (droim láimhe, coise; droim cathaoireach); barr nó mullach (droim na cruinne, droim bóthair, droim sléibhe); tonn
fanta, tréigthe, ar gcúl; cúlánta, gan fuinneamh, gan treoir, gan mhaith (is fágtha an duine é)
scríobh ar chúl ruda (ar nós seic etc.)
teacht isteach airgid; cúl, tacaíocht
fáinne nó rud ar dhéanamh fáinne; (lúb i slabhra, cleas na lúibe; lúb ghruaige); cor, casadh (lúb abhann, lúb i mbóthar); cúinne, cúil, ciorcal (i lúb an ghleanna, na coille); líon, mogall lín (iasc i lúb, i lúba an diabhail); cor cniotála (lúb ar deiseal); crúca pota, corcáin; cor, cleas (is iomaí cor is lúb ann); haspa
torann a thagann ar ais ó aill nó ó éadan balla nó ó chúl uaimhe
dul ar gcúl, dul ó mhaith, meathlú; cur amú, cur i vásta
fionnadh fada ar mhuineál ainmhí; cúl fada gruaige; fás trom plandaí ar thalamh
cnap, cúil, cuid mhór (moll leabhar, tithe, airgid)
oscailt i rud nó tríd; spás folamh (poll eochrach, poll sróine; rud a chur i bpoll); cúil, carn (poll prátaí, gairbhéil, móna); log, linn (poll uisce, poll snámha); farraige (dul go tóin poill); pluais (poll róin, poll coinín); áit ghránna (poll dubh; cé a mhairfeadh sa pholl sin?)
cluiche peile nach bhfuil cead ach ag an gcúl báire an pheil féin a láimhseáil ann
gloine atá cóirithe ar a cúl (le hairgead beo etc.) le go bhféadtar scáth a fheiceáil ann
gealach atá ag dul ar gcúl
go dtí an aird thiar (siar go Gaillimh); i leith an chúil (druid siar ón tine; lig sé siar a chluasa; chuaigh sé siar ar a fhocal); i leith an droma (luí, suí, siar); isteach, síos (ól siar é, níos faide siar sa pholl); go dtí am níos luaithe (clog a chur siar; i bhfad siar); iargúlta (baile i bhfad siar); ar athlá (cuireadh siar an cruinniú); gearr (tá na ba siar sa bhainne)
sprochaille cosúil le teanga bheag atá ar crochadh i gcúl an bhéil
cúl taca, teannta (thug sé tacaíocht dom, rinne sé tacaíocht liom)
neart, fórsa (le teann na gaoithe); strus, straidhn (is iomai teann a rug air); béim (teann a chur ar fhocal, ar do ghuth); taca, tacaíocht; gustal (tá teann ar a chúl aige); muinín, dánacht (níl teann agam air sin); cumhacht, údarás (cathain a tháinig sé i dteann?); ardphointe (i dteann a réime; le teann oilc a rinne sé é)
sáinn, gábh (tá mé i dteannta agat); taca, frapa; cúl taca; greim boinn (do chos a chur i dteannta)
an treo a dtéann an ghrian faoi; taobh an chúil nó an droma de rud (tá sé taobh thiar díom); ag an deireadh (i ndeireadh a shaoil thiar; tráthnóna thiar); i bhfad siar (thiar sa seanreacht); cúl (tá thiar orm le mo chuid oibre)
deireadh, rumpa; cúl (do thóin a thabhairt le duine); íochtar (tóin báid; tóin na farraige); an ceann is faide síos (tóin an tí, an baile); bonn (thit an tóin as)
