DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
ceann amháin (a haon); duine nó rud amháin (gach aon); cárta imeartha nach bhfuil ach marc amháin air (an t-aon muileata); ar bith (níl aon duine istigh); céanna (tá siad ar aon dath le chéile); amháin (an t-aon iníon atá acu)
ó áit nó ionad (bain as do phóca é, léigh mé as leabhar é, lig as an rang é, d'íoc sí as a tuarastal é, as measc na ndaoine, as gach aird); ó ábhar nó meán nó staid nó foinse (déanta as adhmad, nite as uisce, rinne sí as a stuaim féin é; baisteadh as a athair é); ó raon (as amharc, as éisteacht); i ndíth (as obair, as seilbh, tá sé as a mheabhair); de bharr (labhairt as fearg); dealú (a haon as a dó)
roimh gach rud eile in áit, in am nó i gcéim (an chéad duine sa rang, an chéad uair eile)
ceart, cothrom (níl ceart ná cóir aige); cion nó sciar ceart (níor ith sé ach a chóir); freastal ceart (chuir sé cóir mhaith orm; cóir leighis a chur ar dhuine); bail cheart (tá gach ní i gcóir againn); feisteas nó fearas ceart (cóir oibre, cóir thaistil); gaoth fhabhrach (seoladh le cóir ghaoithe)
an uile (gach lá, bliain, duine; gach re fear); an uile rud (gach a bhfuil agam, gach a bhféadfainn)
a bhaineann le gach uile aird den domhan; a bhfuil daoine ann ó gach uile aird den domhan
gan spás do níos mó ann (soitheach lán; lán go doras); líonta go maith (sparán lán d'airgead); clúdaithe (áit lán de dhaoine, de choiníní); líonta ar fad (le taoide) (tá sé lán); líonta le mórtas (tá sé lán de féin); gach pioc (tá sé lán chomh holc leis)
ó thús aimsire, i gcónaí; choíche, go deo (go raibh tú riamh amhlaidh); (mar threisiú)(gach aon duine riamh acu)
ar aghaidh, os comhair, os coinne (cuir marc roimhe); chun cinn nó níos túisce in am nó i spás (romhat amach, an duine a bhí romham, tiomáin romhat iad; roimh a sé a chlog); i gcomhair (bí romham ag an stáisiún); trasna ar (ná bí ag teacht romham ar gach focal); (le heagla, áthas, olc etc.) (fáilte romhat; bhí eagla air roimpi)
fear léannta; máistir, eolaí (saoi leighis, saoi le gach ceird); duine céimiúil (saoi file, saoithe an pharóiste)
seal (gach duine ar a shea); cúrsa (tá a shea tugtha)
uain, deis chun rud a dhéanamh (gach duine ar a sheal); tamall, tréimhse (seal oibre; seal míosa; ár seal ar an saol seo)
go hiomlán (an uile ní, gach uile dhuine, an scéal uile; bráithre sinn uile)