Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
ornáid
órnite
ornú
óró
ortaipéideach
ortha
órú
os-
ósais
osán
osánacht
oscailt
oscailte
oscailteach
oscartha
osclóir
osna
osnádúrtha
osnaíl
óspairt
ospidéal
ósta
óstach
os- réimír os cionn, thuas
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
os coinne, os comhair; chun cinn
ón áit istigh go dtí an áit amuigh (amach as an teach); in áit atá giota uait (os mo chomhair amach); go háit atá níos faide uait (amach an sliabh; chuaigh siad siar amach; amach chun na hAstráile); le himeacht ama (uaidh seo amach); níos moille (amach sa bhliain); siar (fan amach ón tine); ar amharc (an taobh tuathail amach); os comhair an tsaoil (má théann an scéal sin amach ort); os ard (abair amach é); ar fad (is deas amach é); go deireadh (throid siad amach é)
caitheamh liathróide os cionn láimhe nó á rolladh ar an talamh chun na sprice
an banda solasmhar réaltaí a shíneann trasna na spéire os ár gcionn
barra miotail ar casadh os cionn tine le feoil a róstadh air
fógróir; duine a fhógraíonn cláir raidió; duine a bhíonn ag gárthach nó ag caoineadh os ard
faoi dhéin, os comhair, os coinne
caint ghearánach os íseal, banrán
gol os ard; gol os cionn an mhairbh (mná caointe); dán in ómós don mharbh, marbhna
oifigeach atá ceaptha le rudaí a scrúdú; oifigeach sna gardaí díreach os cionn an tsáirsint
an pháirt den aghaidh os cionn na súl
caint os íseal leis an anáil agus na beola gan an guth a úsáid
caol an choirp os cionn na gcromán, básta, lár; clóca, clúdach
ar aghaidh, os comhair (os coinne an tí amach)
amach roimh, os coinne (os comhair an tsaoil)
stát ina bhfuil rialtais ar leith freagrach do na réigiúin éagsúla ach rialtas amháin os a gcionn freagrach don stát uile
iomlán substainteach duine nó ainmhí, marbh nó beo (idir anam agus chorp); duine marbh (corp os cionn cláir, teach an choirp); creatlach (léim sé as a chorp); cabhail, colainn (corp gan cheann); stoc (corp crainn, corp colúin); iomlán (is é corp na fírinne é; le corp nirt)
cur chomh fada le (daoine a chur chun boird); cur os comhair (cuir chuige an t-arán); úsáid le haghaidh (cuir chun tairbhe duit féin é); tabhairt faoi (cur chun oibre)
an talamh seo uile agus a bhfuil ann agus san aer os a chionn; an chruinne; an saol; cuid den domhan (an domhan thoir, thiar); a lán, an-chuid (rinne sé an domhan oibre; bhí an domhan daoine ann; áthas an domhain)
aghaidh, an chuid den aghaidh os cionn na súl; aghaidh aon ruda, dromchla réidh; tóin (éadan bairille); ceann (éadan boird, dhá éadan an halla)
péacadh, geamhrú, teacht os cionn talún; gealadh (lae)
an t-aer íonghlan os cionn na scamall; leacht soghalaithe gan dath a d'úsáidtí mar ainéistéiseach
taca adhmaid nó cloiche os cionn dorais nó fuinneoige
fuinneog os cionn dorais (i bhfoirm leathchiorcail de ghnáth)
fear a aistríonn os ard ar mhaithe le daoine nach dtuigeann an teanga i gceist
os cionn, ard- (forbhalla, forcháin); taobh amuigh, seachtrach (forbhrat, forbhríste); an-, ró- (foraosta, forard, forbhfáilte)
teacht os cionn talún
piocadh; síneadh amach (ag gobadh as an mballa); teacht os cionn talún (an féar ag gobadh aníos)
deora súl a shileadh, caoineadh os íseal
fráma de bharraí miotail chun cócaireachta os cionn tine
stoirm aintréan ghaoithe (os cionn 75 míle, nó 120 ciliméadar, san uair)
focail nó siombailí scríofa a thuiscint; focail scríofa a rá os ard (léigh amach é); rá (cé a léigh an tAifreann?); bua na léitheoireachta (níl léamh ná scríobh aige); ciall, míniú, léiriú (cártaí, lámh duine, a léamh); tuiscint, dul amach (níl aon léamh ar an bhfear sin)
líne chlúimh ar éadan duine os cionn na súile; éadan duine; éadan cnoic suas go barr, slios
mullach lom; mullach ualaigh os cionn bhéal an árthaigh
seilf bheag os cionn na tine
an saol máguaird seachas mar atá déanta ag an duine (ar nós plandaí, ainmhithe, aibhneacha, cnoic etc.); buntréithe duine (an nádúr daonna) nó ruda (tá nádúr gainimh sa talamh sin); bá, cineáltas (lán de nádúr); an domhan saolta (dlíthe an nádúir; os cionn nádúir)
rud nach bhfuil beo (nithe beaga le ceannach); cúrsa (os cionn gach uile ní); cúis tábhachta (ní ní liom é sin)
os cionn chumhachtaí an nádúir; thar réasún
muintir, daoine; muintir aon pharóiste nó aon eaglaise (os comhair an phobail, teach pobail); daonra (pobal na tíre)
ar aghaidh, os comhair, os coinne (cuir marc roimhe); chun cinn nó níos túisce in am nó i spás (romhat amach, an duine a bhí romham, tiomáin romhat iad; roimh a sé a chlog); i gcomhair (bí romham ag an stáisiún); trasna ar (ná bí ag teacht romham ar gach focal); (le heagla, áthas, olc etc.) (fáilte romhat; bhí eagla air roimpi)
fráma de bharraí iarainn chun bia a róstadh os cionn tine
mistéir; scéal nach bhfuil a fhios ach ag duine amháin nó ag fíorbheagán daoine; beartú, intinn (tá rún agam dul ann); tairiscint fhoirmiúil os comhair cruinnithe (rún a mholadh, a rith); grá geal, leannán (a rún mo chroí)
oifigeach ar a chéad chéim sna Gardaí; oifigeach neamhchoimisiúnta san arm díreach os cionn an cheannaire
beithíoch baineann os cionn dhá bhliain d'aois
soilse ag rince os comhair na súl, léaspáin
marc os cionn guta a deir gur guta fada é
an t-aer uachtarach; an t-aer díreach os ár gcionn (chaith sé in airde sa spéir é; amuigh faoin spéir); aeraíocht, gile, solas (is breá an spéir atá agaibh anseo)
sraith nó limistéar uachtarach den atmaisféar, roinnt mílte os cionn an domhain
leagtha amach os comhair na súl le feiceáil
an domhan (neamh agus talamh); uachtar crua an domhain os cionn uisce nó faoi uisce (titim ar an talamh; chuaigh an long i dtalamh; poll faoi thalamh); ithir, cré (talamh méith; an talamh a leasú); críoch, tír (talamh na hÉireann, ar thalamh an domhain); maoin talún (tiarna talún; tá teach is talamh aige); ball, spota (talún); bonn, bunús (ar thalamh slán)
