DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
ardscoil; cumann le léann nó eolaíocht a chur chun cinn
ball cinn lena mbraitheann feithid a bealach roimpi nó lena lorgann sí bia
os coinne, os comhair; chun cinn
cinnteacht, siúráil (áirithe a bheith agat ar rud); suim nó méid chinnte, cion, roinnt (an áirithe chéanna airgid)
ard; príomh-; sár-; uasal; ar chéim chun cinn
tógáil in airde (ardú ón talamh); cur suas nó chun cinn (ardú céime); dul suas (cnoc a ardú); tógáil (rud a ardú leat)
(faire agus troscadh) oíche chinn féile
barr géar cnoic nó sléibhe; balla cinn tí a bhfuil barr triantánach air; aill; cúinne; ciumhais, imeall; tosach sciorta
bíoma cinn tí; barr (lán go boimbéal)
cinneadh cúise i gcúirt; tuairim mheáite as fianaise
(le breitheamh nó cúirt) cinneadh cúise; dearbhú, fógairt
stumpán adhairce; bindealán cinn; bindealán méire
saoirse chun rud a dhéanamh (cead cainte, cead do chinn); ceadúnas (cead tobac, biotáille, a dhíol); pas (cead taistil)
an chuid den chorp taobh thuas den mhuineál; meabhair, éirim aigne (fear a bhfuil an-cheann air); ceannaire, taoiseach (ceann teaghlaigh, ceann treora); barr (ceann tairne; ceann staighre, leapa); tús, tosach (ceann báid; chun cinn); deireadh (ceann téide); aonad (ceann amháin, dhá cheann)
ceann de litreacha móra na haibítre (A, B, C i gcomórtas leis na cinn bheaga a, b, c)
cumann de lucht aon cheirde agus é d'aidhm acu a leas féin a chosaint agus a chur chun cinn
roimhe seo nó sin; eile, deireanach (an oíche cheana); cinnte (an bhfuil tart ort? Tá cheana)
cearnóg bheag éadaigh le cuimilt den tsrón nó de na súile; brat cinn nó brád
socrú, beartú, ceapadh (cinneadh ar lá, ar rud a dhéanamh)
duine a stiúrann ainmhí ar ghreim cinn; giolla
a dhéanamh cinnte; deimhniú, daingniú
súil, poll (cró snáthaide, cró gunna); loca, clós (cró caorach); bothán cearc, muc etc.; log (cró an chinn)
bailiú, teacht nó tabhairt le chéile; slua daoine (labhairt le cruinniú); teacht chun cinn (cabáiste, prátaí, ag cruinniú)
bua nó cumas rudaí a thabhairt ar ais san aigne (beidh cuimhne ar an lá seo fós); na rudaí ar fad a gcuimhníonn daoine orthu (más buan mo chuimhne; cuimhní cinn)
an taobh thiar de rud (cúl do chinn, cúl an tí); droim (cúl a thabhairt do rud; thug sé cúl lena mhuintir); deireadh (cúl an ghluaisteáin; an féar cúil); siar, taobh thiar (dul ar gcúl; clog a chur ar gcúl; marcaíocht ar cúla); taca, taisce (cúl airgid; cúl taca; an dream atá ar a chúl); iargúltacht (coillte cúil); folt gruaige; (le cluichí) (i) cosantóir (ii) báire
buille le cúl na láimhe; buille snámha ar chúl do chinn san uisce
clúdach, díon (cumhdach cinn, cumhdach ar theach); cosaint, caomhnú (go gcumhdaí Dia sibh)
dún; áit shábháilte (i ndaingean na coille); greim docht (i ndaingean sa talamh); urrús cinnte (daingean a thabhairt do dhuine i rud)
ag teacht díreach i ndiaidh an chéad chinn
deimhnithe, cruthaithe; deimhin, cinnte, siúráilte
an taobh deas de bhord loinge agus tú ag breathnú chun cinn
le dhá láimh; amach is amach, ar theann do dhíchill; go hiomlán (chinn sé dólámhach orm); leat féin, gan pháirtí (ag imirt dólámhach)
gan a bheith dearfa nó cinnte
(le duine nó rud) nach bhfuil ainmnithe; (le huair, áit) nach bhfuil cinnte; tuairim ar (fiche éigin bliain)
gan a bheith cinnte, neamhchinnte; gan a bheith socair, doiléir
teacht chun cinn, forbairt, fás (éan ag fabhrú san ubh)
(le duine) a fheiceann nó a fhéachann i bhfad chun cinn
beartas fógraí, cruinnithe, óráidí etc. chun cúis speisialta éigin a chur chun cinn
stráice caol adhmaid, miotail etc.; banda cinn; slis feola nó éisc agus na cnámha bainte aisti; fillteog
fás, borradh; dul chun cinn
atá ag fás, ag borradh; atá ag dul chun cinn; ábalta; réasúnta maith; dea-dhéanta
forás, borradh, dul chun cinn, méadú, leathnú; greannú, feargú (is furasta forbairt air)
deontas airgid chun gnó a chur chun cinn