Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
leadhbálaí
leadhbán
leadhbóg
leadóg
leadradh
leadrán
leafaos
leagáid
leagáideacht
leagan
leaistic
leáite
leamh
léamh
leamhan
leamhán
leamhas
leamhgháire
leamhnacht
leamhsháinn
léan
léana
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
duine a dhearann agus a leagann amach na pleananna do lucht tógála
leagan eile nó breise
do shúile a leagan ar rud, féachaint, amharc
buillí a thabhairt do dhuine nó do rud; an gráinne a bhaint de thuí le hinneall buailte; uibheacha no uachtar a ghreadadh go dtagann cúr orthu; preabadh go rialta (croí ag bualadh); múnlú (airgead a bhualadh); seinm (port a bhualadh); leagan (buaileadh breoite é); sroicheadh ar do chúrsa (gur bhuail siad cuan; buail isteach chugainn); troid (bhí bualadh mór ann); bua a fháil (bhuaileamar sa chluiche iad)
ní chan an leagan de cha roimh ghuta nó f a leanann guta é char an leagan de cha roimh an aimsir chaite
cnag a bhualadh; leagan, síneadh (cnagadh le fiabhras é); sárú (tá na ceithre scór cnagtha aige); briseadh (cnámh a chnagadh); cogaint (úll a chnagadh)
duine a leagtar mar chúram air obair nó dualgas éigin a chomhlíonadh
clár fada i siopa nó i dteach bia le rudaí a leagan air
leagan síolta sa talamh (coirce a chur); saothrú talún (gort a chur); leagan rudaí ina n-áit (cur tuí, cur gaistí; cuir ansin é); lorg (eolas, tuairisc, a chur); caitheamh (chuir sé míle ó bhaile é; chuir sé a shaol go hainnis); seoladh chun bealaigh (teachtaire, litir, a chur; cuir abhaile é); sileadh, doirteadh (ag cur fearthainne; allas, fuil, a chur); sceitheadh (na crainn ag cur an duilliúir)
triantán talún a chruthaítear áit a sil-leagtar láib etc. ag béal abhann
teagasc leagtha síos ag údarás, go mór mór ag an Eaglais
ullmhú, leagan amach (billí, cáipéisí, etc.)
an iomarca focal; leagan amach focal; argóint
fadú le fód; clúdach le fód; bunú (fódaithe sa talamh); leagan ar an talamh
ceann de na socruithe a leagtar síos i reacht dlí
leagan nó luí le cúrsaí impiriúla, nó le himpireacht a leathnú amach
aigne, suíomh na smaointe; meon, claonadh (intinn oilc); aird (d'intinn a leagan ar rud); sprid (tá tógáil intinne ann); aidhm, cuspóir (cad tá ar intinn agat a dhéanamh?); tuairim (nílim ar aon intinn leat)
cluiche spóirt ina mbíonn beirt ag iarraidh a chéile a leagan, coraíocht
tomhas; leagan amach
an bonn a bhaint ó rud (duine, crann, a leagan); caitheamh, iomrascáil; ísliú (seol a leagan); cur síos, cur in áit (cloch bhoinn a leagan; leag do lámh air); gearradh (leagadh cáin throm air); cur (leag ansin í, go leaga Dia an t-ádh ort); claonadh, lé (leagan a bheith agat le rud, leagan ó dheas)
cóiriú, socrú (scéim a leagan amach); cloí (leag sé amach lena dhorn é); ordú (obair a leagan amach do dhuine)
síneadh siar; dul chun leapa (dul a luí); dul faoi (luí gréine, gealaí); brú (tá an bhróg ag luí orm); cromadh ar rud nó tabhairt faoi (luigh sé isteach ar an obair, luigh sé leis an ól); leagan (luí na tíre); meáchan (faoi luí na bhfód; chuir sé ina luí air é)
bíoma leagtha ó bhinn go binn i mullach dín
atá ina mhalairt (leagan malartach); tugtha don athrú (intinn mhalartach); is féidir a malartú (earraí malartacha)
an leagan de nach1 a úsáidtear san aimsir chaite (nár imigh tú fós?)
an leagan de nach3 a úsáidtear san aimsir chaite (an fear nár aithníomar)
an leagan de nach4 a úsáidtear san aimsir chaite (sílim nár éirigh leis)
seanrá, leagan cainte, rá coitianta (tá sé sin ina nath againn); sonrú (ná cuir aon nath ann); dua, trioblóid (ní haon nath aige é)
an leagan de ní4 a úsáidtear de ghnáth leis an aimsir chaite (níor chreid sé mé; níor ith tú mórán; níor dheas an rud é)
stór ollmhór ina bhfuil earraí leagtha amach do dhaoine le piocadh suas iad féin
rud a chur á dhéanamh (d'ordaigh sé dóibh dul abhaile); leagan amach nó síos (ní hé sin a d'ordaigh an dochtúir dom); ceapadh (mar a d'ordaigh Dia dúinn); moladh (ní ordóinn duit a leithéid); aithne, ceangal (rud a dhéanamh ar ordú duine, le hordú ó dhuine); staid, bail (tá an t-eallach in ordú maith)
breithiúnas a leagtar ar dhuine mar gheall ar olc nó ar choir éigin (pionós báis); crá croí (is mór an pionós é)
grá nó cion á léiriú leis na beola a leagan ar dhuine
rince spraíúil, nó an ceol a théann leis; tiúin damhsa ar bith; leagan amach (d'athraigh sí a port ó shin)
marcáil, líniú, leagan amach (gaol a rianú; iomairí a rianú)
cóip nó leagan de Leabhar na Salm
mír a chuirtear le focal chun béim a chur air (leagadh a dteachsan; bhí siadsan ann freisin; rinneadarsan an obair go léir)
liosta (earraí etc.); clár (ama etc.) ina leagtar amach na hamanna atá socair do chúrsaí áirithe; foirm agus spásanna uirthi chun mioneolas a líonadh isteach iontu
fad nó teannadh a bhaint as rud (sreang a shíneadh); searradh (do ghéaga a shíneadh); luí ar d'fhad (sín siar ansin); luí le nó cois (sínte le mo thaobh); éirí fada (tá an lá ag síneadh); cur amach (sín amach do lámh); leagan; pointeáil (shín sé a mhéar chuige); brú chun cinn (síneadh chun reatha)
gléas ceoil a leagtar ar chlár, agus sreanga miotail ann a phioctar le ceol a bhaint as
treascairt, leagan ar sraith; imeacht ina shlaod; strácáil
eolas bailithe agus leagtha amach in ord agus in eagar i bhfoirm figiúirí (mar shampla, staitisticí daonáirimh, táirgíochta, trádála, tionóiscí bóthair)
bord; bailiúchán figiúirí nó fíricí leagtha amach ina gcolúin (tábla méadaithe); liosta fíricí
eolas a leagan amach ina tháblaí nó ina cholúin
duine a leagtar i dtaisme
leagtha amach os comhair na súl le feiceáil
(le galf) pionna beag plaisteach nó adhmaid a chuirtear sa talamh agus a leagtar an liathróid air ar an gcéad bhuille de gach poll; an t-achar talún thart mar a dtosaítear ag imirt
mallaithe; cinnte, suite (de rud) leagtha amach ar, (tá sé tiomanta é a dhéanamh)
leagan cainte, abairt
leagan ar lár, cloí; síneadh (duine, crann, a threascairt); cur dá chois; cur dá cois (tír a threascairt); leagan, tuisle (baineadh treascairt as)
