Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
aíocht
aipindic
aipindicíteas
airc
áirc
airceachán
aird
airde
airdeacht
airdeall
aire
aireachtáil
aireagal
aireagán
áireamh
airéine
áirge
airgead
airgeadaíocht
airgeadas
airgeadóir
airgeadúil
áirgiúil
airde bain4 chomh hard agus atá rud (slat ar airde) ► in airde thuas, suas
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
an t-oifigeach is airde céim i gcabhlach
taidhleoir den chéim is airde a chuirtear go tír iasachta mar ionadaí dá thír féin
céim ard; céim léinn is airde ná baitsiléir
léann nó staidéar sna réimsí is airde
tógáil in airde (ardú ón talamh); cur suas nó chun cinn (ardú céime); dul suas (cnoc a ardú); tógáil (rud a ardú leat)
léibheann in airde ar éadan tí le suí amuigh air; urlár suíochán in airde staighre i bpictiúrlann nó in amharclann
mála líonta d'aer te nó de ghás a éiríonn in airde sa spéir
gob, pointe (barr méire, barr pinn); an pointe is airde, mullach (barr crainn, barr cnoic); an pháirt uachtarach (barr tí, barr leathanaigh); uachtar (ar bharr talún, ar bharr an uisce); rud a fhásann ar bharr talún (barr coirce, barr prátaí); toradh (de bharr mo shaothair); breis (barr ar mhíle); bua (barr a bhreith ar dhuine); deireadh (tá mé i mbarr mo chéille acu)
an chéim is airde nó is déine nó is spéisiúla
dúil i ruda milse, éisealacht; éirí in airde
sliabh coirceogach a chaitheann carraigeacha leáite, luaith dhearg, gal etc. trína bhéal in airde uaireanta
an pointe is airde; droim, mullach
an fear aimsire is airde céim i dteach mór
díol earraí go poiblí ar an bpraghas is airde a thairgtear orthu
oifigeach aerfhórsa nó cabhlaigh ar chéim níos airde ná captaen
an airde chéanna
= de + a4 (le hainmfhocal teibí) (dá airde an cnoc; dá fheabhas iad)
éirí ár dTiarna in airde ar neamh
píosa miotail chun glas a oscailt, nó chun clog etc. a thochras; oscailt (eochair eolais); siombail i scríobh ceoil a léiríonn airde an ghléis
seomra in airde faoi dhíon tí
gabháil fhoinn trí léim in airde ón ngnáthraon gutha agus anuas arís
scoil atá díreach níos airde ná bunscoil
briathar aitheantais nó aicmithe (is é féin atá ann; ní hé Brian é; dá mba mise thú; ní hionann iad; ní gorm atá sé; an cnoc is airde is é is fuaire; ní liomsa é; is amárach a thiocfaidh sé; ní go réidh a scar sé leis; ó d'imigh tú is ea a tharlaigh sé; ní den dream sin mé; an gloine é? is ea)
in airde, thuas; taobh in airde
cothrom, ar leibhéal, ar aon airde thart timpeall
éirí ó thalamh de phreab (léim in airde ar chlaí); éirí, lingeadh, de dhroim ruda (léimfinn claí duit); tuirlingt de phreab (léim anuas de chapall); preabadh, bíogadh (léim sí as a codladh); eitilt (ag léim ó chrann go crann); sciorradh (ag léim ó scéal go scéal)
léim díreach in airde
stíobhard (maor loinge); coimeádaí (maor stóir); báille (maor uisce); saoiste (maor oibre); caomhnóir (maor géim); suirbhéir (maor cánach); ceannaire (maor scoile); oifigeach airm is airde céim ná captaen
oifigeach neamhchoimisiúnta san arm is airde céim ná sáirsint
éirí in airde, mórtas
mórchúis, éirí in airde
focal a chiallaíonn i gcomparáid le(is sine é ná mé; tá sé níos airde ná tú)
múinteoir ollscoile den chéim is airde; máistir, duine léannta
cúrsa léinn níos airde ná pas
easpag nó eaglaiseach den chéim is airde
an t-ardeaspag is airde céim i dtír etc.
an té is airde céim ar airí rialtais
faoiseamh, sos; airde is ísleacht na talún mar a thaispeántar ar léarscáil iad
diúracán a theilgtear in airde sa spéir le cúlchaise de gháis theo
toirtéis, éirí in airde; spórt, sult, meidhréis; rírá, achrann; bruíon
rith beag ar do shuaimhneas; (le hainmhí) rith gan dul sna cosa in airde
amhránaí (bean, nó buachaill óg) den ghuth is airde scála
an t-aer uachtarach; an t-aer díreach os ár gcionn (chaith sé in airde sa spéir é; amuigh faoin spéir); aeraíocht, gile, solas (is breá an spéir atá agaibh anseo)
go dtí áit nó céim níos airde (dul suas ar stáitse; suas an staighre, an sliabh); ar leibhéal níos airde (dhá urlár suas); ardaithe, éirithe (tá na costais suas); in airde (seas, éirigh, suigh suas; tá an ghealach suas); ar bun, cearr (tá rud éigin suas); beo (an t-aos óg atá suas anois); go hiomlán (glan suas an teach)
an guth cinn fir is airde dá bhfuil ann; duine a bhfuil an guth sin aige
líne chríche idir dhá áit (teorainn feirme, tíre); an pointe is airde nó is faide (teorainn aoise, ama; teorainn luais); fóir, críoch (dul thar teorainn le rud; níl aon teorainn leis)
os do chionn, in uachtar, in áit níos airde (thuas an staighre; thuas sa spéir); in áit níos faide suas (an seomra thuas); sa deisceart (thuas i gCúige Mumhan); curtha suas (tá an díon thuas acu); á chaitheamh (ní raibh luid éadaigh thuas air); chun cinn, ar barr (an té atá thuas óltar deoch air)
fuaim bhinn cheoil, aer, port; (le guth, gléas ceoil) ton, airde (veidhlín i dtiúin, as tiúin); fonn, giúmar
(an ceann) is airde nó is uachtaraí; den chuid is mó
an luach is airde
