Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
suanbhruith
suanlios
suanmhar
suansiúl
suantraí
suarach
suarú
suas
suasán
suathaire
subh
subhach
substaint
súchán
súdaire
súgach
súgán
súgradh
suí
súiche
súil
súilaibí
súilaithne
suas dob go dtí áit nó céim níos airde (dul suas ar stáitse; suas an staighre, an sliabh); ar leibhéal níos airde (dhá urlár suas); ardaithe, éirithe (tá na costais suas); in airde (seas, éirigh, suigh suas; tá an ghealach suas); ar bun, cearr (tá rud éigin suas); beo (an t-aos óg atá suas anois); go hiomlán (glan suas an teach) ► suas le beagnach (suas le dhá chéad punt)
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
thuas, suas
taobh isteach amach, taobh síos suas
struchtúr fisiciúil coirp; staidéar ar an struchtúr seo tar éis an corp a ghearradh suas ina chodanna ar leith
i bhfad suas; fada ó bhun go barr; glórach, furasta a chloisteáil
tógáil in airde (ardú ón talamh); cur suas nó chun cinn (ardú céime); dul suas (cnoc a ardú); tógáil (rud a ardú leat)
nach bhfuil mór (teach beag); nach bhfuil fásta suas (páistí beaga); nach bhfuil chomh mór (an ceann beag); nach bhfuil fada (tamall beag); nach bhfuil ard (torann beag); nach bhfuil iomlán nó nach maireann i bhfad (faoiseamh beag); nach bhfuil mórthairbheach (pinginí beaga a shaothrú); nach bhfuil i bhfad uainn (ar ball beag); nach bhfuil iomadúil (scata beag); atá sóisearach (Brian beag); ar díol ceana é (a mháthair bheag); ar díol trua nó tarcaisne é (duine beag dearóil)
séideadh suas, at
bogadh síos is suas go tapa; gruaig nó fál a ghearradh go gairid
ábhar le dearg a chur suas; smál dearg
tabhairt nó teacht ar an saol (rugadh leanbh di; lá breithe) tabhairt mar thoradh (ubh a bhreith); iompar chun siúil (beir leat é sin); greim a fháil ar, teacht suas le (beir greim air, ní bhéarfaidh sé anois orainn); buachan (rug sé an chraobh leis); dul (beir leat abhaile); druidim le (ag breith suas ar a trí)
cur suas (le), foighneamh (le)
taobh síos suas; iompaithe tóin thar ceann; contrártha, mícheart
tabhairt suas
coiscéim; ardú (céim suas); ísliú (céim síos); ardú amháin i staighre nó i ndréimire; aonad tomhais (céim teochta, fiche céim celsius, uillinn tríocha céim); seasamh nó stádas saoil (céim chreidiúna, íseal i gcéim); gradam ollscoile (céim B.A.); cruatan (céim chrua)
déanamh suas, áireamh, cuntas (comhair amach an t-airgead; ba mhór an comhaireamh daoine é)
lán suas; iomlán
gearradh, briseadh suas; lot; leá sneachta nó oighir; cath (cainte); anró (coirp)
duine a chur chun báis ar chroch le rópa a chur timpeall a mhuiníl agus ligean dó titim; cur suas ar thairne, crúca etc. (pictiúr, pota, a chrochadh; seol a chrochadh); tógáil, ardú (ancaire a chrochadh; croch leat é); scaipeadh, imeacht as (chroch an ceo; croch leat!)
buailte suas (le breoiteacht)
córach, deadhéanta; déanta suas (scéal cumtha)
tabhairt suas (cuir uait an chaint sin); scor, deighilt (cuir an bheirt sin ó chéile)
gríosú (is tusa a chuir suas leis é); diúltú (cur suas de bhia); glacadh le (is deacair cur suas leis)
tógáil na Maighdine Muire suas ar neamh
triomú suas, draenáil; ídiú; díothú, deireadh a chur le
lán suas, bailithe, tinn tuirseach (de rud)
dul suas rud, go minic, leis na lámha agus leis na cosa (dreapadh aille, dréimire)
ceann de na mílte meall beag a thaistealaíonn sa spás ar luas millteach (Feictear iad mar réaltaí reatha nó mar chaora tintrí toisc go lasann siad suas leis an bhfrithchuimilt nuair a shroicheann siad atmaisféar an domhain)
taobh síos suas
cruit ar dhroim duine (agus gan é in ann é féin a dhíriú suas); droim (dronn droichid)
cuid bhunúsach de rud; substaint ar bith nach féidir a bhriseadh suas ná a dheighilt ina substaintí atá difriúil léi féin (airgead, mearcair, hidrigin); snáth miotail a lasann i mbolgán leictreach
seasamh suas (ó bheith sínte nó suite); teacht as an leaba; teacht aníos (éirí gréine); ardú (gaoth ag éirí); ard (éirí i mbóthar)
tabhairt suas, stopadh (d'éirigh sé as a phost)
lasadh (tine a fhadú); adhaint, gríosú (fadú faoi dhuine; fadú mioscaise); cur suas, tógáil (stáca a fhadú)
faobhar a chur suas, líomhadh
an rud bog (matáin, etc.) a chlúdaíonn cnámha an duine agus an ainmhí; an chuid de chorp an ainmhí a úsáidtear mar bhia; raimhre (feoil a chur suas, a chailleadh)
casadh, teacht ar ais (filleadh abhaile, filleadh ar d'áit féin); cur ar ais (bó a fhilleadh); dúbailt éadaigh, páipéir etc.; trusáil (muinchillí a fhilleadh suas); cur thart (ar)(páipéar a fhilleadh ar rud)
planda a dhreapann suas nó a fhásann ar feadh na talún (go mór mór an cineál a bhfásann fíonchaora air); fíonghort
bualadh síos suas (ar nós éan lena sciatháin)
cumas cur suas go calma le rud ar nós pian, moill nó ciotaí eile
aon rud, ar nós teach, túr etc., atá tógtha nó curtha suas; tógáil nó bailiúchán tógálacha
gabhlóg, uirlis a bhfuil lámh agus beanna uirthi, a úsáidtear chun bia a phiocadh suas; uirlis cosúil léi, ach í níos mó, a úsáidtear i gcúrsaí talmhaíochta, píce
líonadh suas nó amach; pulcadh, líonadh thar fóir; iomlánú; breis mar chúiteamh ar easpa éigin; leathanaigh bhreise a chuirfí amach le nuachtán nó le hiris
tógáil na Maighdine Muire suas ar neamh
pian nó mairg a bheith ort; cur suas le pian le misneach agus le foighne; iompar, foighneamh, cur suas le (duine a fhulaingt; fulaingt a bheith agat ar fhuacht)
banna leaistice le stoca a choinneáil suas
óg na bó (suas go dtí bliain d'aois)
strapaí guaillí le bríste a choinneáil suas
tabhairt suas, stríocadh (géilleadh don namhaid); bheith umhal (géilleadh do Dhia); tabhairt isteach (géilleadh do phiseoga); admháil (géilleadh d'argóint); tosach a thabhairt do (slí a ghéilleadh do dhuine); freagairt (ghéill an bád don stiúir)
fáscadh suas (le crios etc.)
tógáil nó fáil (ghlac sé mo thoise; bronntanas a ghlacadh; glacadh isteach sa rang iad); a thógáil ort féin (freagracht a ghlacadh; laethanta saoire a ghlacadh); tógáil, aireachtáil (fearg, misneach, a ghlacadh); faomhadh (glacaim le d'fhocal); cur suas le (ní ghlacfainn leis sin uaidh); a theacht ar, gabháil (ghlac dúil sa bhia é)
