Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
aosánach
aosta
aosú
aothú
ápa
ar
ár
nós
ara
árach
árachas
arae
araí
araicis
araiciseach
araid
araile
araíocht
araíonacht
araltas
arán
arann
aranta
nós fir1 gnás; béas; bealach, slí (nósanna na tíre, na háite) ► ar aon nós ar aon chor, ar aon chuma, cibé ar bith ► ar nós ar chuma, cosúil le (ar nós an ainmhí)
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
súgradh ar nós an pháiste, crostacht
rud a líonann spás agus is féidir a láimhseáil nó a fheiceáil, etc.; stuif nó substaint fhisiciúil; an stuif a ndéantar rud as, ar nós olann, cailc, cré, etc.; an rud atá i gceist nó faoi thrácht (ábhar na cainte); cúis (ábhar gáire); cúrsa (tá sé ag imeacht ar a ábhar féin); suim áirithe (ábhar airgid); sileadh i gcneá, angadh; duine a bhfuil tréith nó aidhm ar leith aige (ábhar dea-dhuine, ábhar sagairt); pas, beagán (tá sé ábhar daor)
ceann den dá rud chrua cosúil le cnámh a fhásann ar cheann ainmhithe áirithe (ar nós eallach, fianna etc.); cuach óil; gob (diallaite, ancaire, etc.); gléas ceoil gaoithe (a bhíodh déanta as adharc uair amháin, ach gur gléas miotail atá inniu ann); gléas rabhaidh (i bhfeithicil)
focal a chuirtear le hainmfhocal chun ciall bhreise a chur leis, ar nós arán donn
ar nós an ainmhí gan cumas réasúin; (le duine) tútach, garbh
ar nós an aingil
substaint, ar nós sóid loiscneach nó potais, atá i gcontráil cheimiceach le haigéad agus neodraíonn siad a chéile nuair a mheasctar iad
siúnta idir dhá chuid de rud (ar nós glúin, rúitín, ailt na méire, etc.); dual (in adhmad); airteagal (i gconradh); aiste scríbhneoireachta; an agus na sa Ghaeilge
ar nós an amaitéaraigh, gan slacht gan chrích
ainmhí (ar nós frog nó rón) a dtig leis maireachtáil ar uisce agus ar talamh
cosúil le hamfaibiach nó ar aon nós leis
duine atá i ndaorghreim ag drochnós (ar nós caitheamh drugaí, etc.)
duine a cheaptar chun an soiscéal a theagasc (ar nós an dáréag a bhí ag Críost)
duine a stiúrann cúram éigin ar nós siopa nó monarcha nó club
struchtúr cloch nó brící nó ábhair eile ar nós éadan tí nó taobh seomra nó fál thart ar gharraí
cluiche cártaí ar nós fuist idir cheathrar páirtithe
deoch láidir ar nós fuisce nó branda
meall a bhfásann bláth as ar nós tiúilip nó lile nó lus an chromchinn
ball éadaigh ar nós léine a chaitheann bean ar a cabhail
cineál d'fhungas a mbíonn an pór ann ar nós púdar a sceitheann nuair a bhíonn sé aibí
ábhar tine nó teasa ar nós gual nó móin nó ola nó gás
furasta a bhriseadh ar nós briosca; tirim crua (sneachta briosc); beoga (glór briosc); réidh; réchúiseach
ar nós an chabaire
gléas ar nós bosca beag chun pictiúir a thógáil
fíor chearnach agus sé aghaidh chearnacha uirthi ar nós dísle; uimhir méadaithe fúithi féin faoi dhó, mar shampla, ciúb an 2 = 2 x 2 x 2 = 8
taithí, gnáthú (an cheird a chleacht sé); nós, gnás (cleachtadh a dhéanamh de rud; tá sé as cleachtadh air)
planda colgach ar nós an leadáin
uirlis ar nós druma nó ciombal a bhuailtear ar bhuille le ceol
cnap nó diosca beag chun baill éadaigh a dhúnadh; cnap beag a chuireann rud éigin ag obair nuair a bhrúitear é (ar nós cnaipí i mbosca ceoil nó ar chlóscríobhán)
cuid den iomlán, ar nós leath (1 2 ) nó ceathrú (1 4 )
comhrac ar nós madraí, coraíocht
ar aon nós, ar aon chuma
ar nós an Chríostaí, a bhaineann leis an gCríostaíocht
an ball cuasach sa chorp a oibríonn ar nós pumpa chun an fhuil a chur ag rith trí na cuislí; lár nó meán ruda ar bith (croí na ceiste); aigne, meon (croí bog; croí éadrom, croí na féile); spiorad, misneach (níl croí circe aige); grá (mo chroí thú!)
ar nós cloiche nó iarainn, gan a bheith bog; deacair, doiligh (ceist chrua); dian (rás crua); dlúth (snaidhm chrua); láidir (buille crua); anacair, anróiteach (saol crua, aimsir chrua); dúr (croí crua); cruinn, gortach (crua faoi airgead); doscúch, righin (gasúr caol crua)
éadaí ar nós cóta is treabhsar, nó seaicéad is sciorta, a chaitear le chéile; gléas, fearas (culaith capaill, culaith loinge, culaith céachta)
mar an daoi, ar nós an daoi
a bhaineann le daoine; ar nós an duine
ceann de na spící géara a fhásann ar ainmhithe ar nós na gráinneoige; bior nó spíon (mar a bhíonn ar dhris); biorán, pionna; bróiste
ainmhí (ar nós frog nó crogall) a dtig leis maireachtáil in uisce agus ar talamh
leacht le hól (uaireanta deochanna meisciúla seachas deochanna boga ar nós líomanáid); leacht níocháin nó datha
ar nós an diabhail
caitheamh, teilgean, scaoileadh (ar nós piléar nó saighead)
ar nós dragain; fíochmhar, allta
stumpa, bunrúta; duine nó rud atá ina stumpa; rud gearr sciota, ar nós píopa cosghearr cailce; scrogall (fiosrachta)
déanta as eabhar, de mhianach nó ar nós an eabhair
eolas a fhaightear as géarstaidéar agus tástáil, agus é faoi réir prionsabal ginearálta; rannóg nó brainse den eolas sin ar nós bitheolaíocht, ceimic etc.
píopa fada sorcóireach miotail nó gloine nó adhmaid; aon rud atá cosúil le feadán nó le tiúb (ar nós an feadán glóir sa scornach); lintéar nó gáitéar; glór feide nó fead; piachán
ar nós, ar chuma, cosúil le (fearacht an fhir eile; fearacht mar a rinne sé cheana)
ar nós an fhir, mar ba cheart d'fhear a bheith
