SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
a bhfuil aer breá ann; éadrom sa chroí agus san aigne; giodamach
fear den scoth; 'mo chroí thú!'
ceann de na feadáin chaola a bheireann an fhuil ón gcroí go dtí baill eile den chorp
éirí croí, gairdeas, lúcháir
tuairim ró-ard díot féin; uabhar; sásamh, ardú croí, as rud a dhéanamh go maith
buillí a thabhairt do dhuine nó do rud; an gráinne a bhaint de thuí le hinneall buailte; uibheacha no uachtar a ghreadadh go dtagann cúr orthu; preabadh go rialta (croí ag bualadh); múnlú (airgead a bhualadh); seinm (port a bhualadh); leagan (buaileadh breoite é); sroicheadh ar do chúrsa (gur bhuail siad cuan; buail isteach chugainn); troid (bhí bualadh mór ann); bua a fháil (bhuaileamar sa chluiche iad)
tarraingt de dhorn nó d'arm ar dhuine nó ar rud; tarraingt speile in arbhar; tarraingt rámha in uisce; iarracht snámha; preabadh croí nó cuisle; bualadh cloig (ar bhuille a haon); caill, dochar (is mór an buille orthu é)
glasra agus duilleoga móra glasa nó corcra air agus croí crua geal ann
a bhaineann leis an gcroí
cácáil; cruachan (talamh, croí, calctha)
cófra; stór saibhris; stór croí; suim airgid curtha ar leith ar chúram speisialta
fráma easnach (cliabh curaí); corp, ucht, croí (a chroí ina chliabh; cara cléibh); bascaed úma; ráil chairte
toradh nó síol crainn a bhfuil bia ina chroí agus blaosc chrua air; bloc beag miotail agus poll ann chun é a scriúáil ar bholta
brú nó meilt leis na fiacla; snoí (ag cogaint an chroí aige); slogadh (caint a chogaint)
glasra cosúil le cabáiste a bhfuil croí geal inite ann
duine a ghriogadh nó a chiapadh le magadh nó a bheith ag priocadh air nó fearg bheag a chur air leis an iomarca ceisteanna etc. (cráite ag an saol; is mór an crá croí é); brón (mo chreach is mo chrá)
lán de chroí agus d'anam, meanmnach, soilbhir
ar nós cloiche nó iarainn, gan a bheith bog; deacair, doiligh (ceist chrua); dian (rás crua); dlúth (snaidhm chrua); láidir (buille crua); anacair, anróiteach (saol crua, aimsir chrua); dúr (croí crua); cruinn, gortach (crua faoi airgead); doscúch, righin (gasúr caol crua)
caol (bealach cúng); gan mórán spáis (teach cúng; sciorta cúng); gan leithead, gan fairsinge (tuairimí cúnga; tá croí cúng aige)
anró, anó; gruaim, duairceas (croí gan dochma); mífhonn, drogall, col (ní raibh aon dochma air é a dhéanamh)
cruatan, broid, crá croí, anó, míchompord
crua, daingean; deacair a bhogadh nó a lúbadh nó a chorraí; cúng (croí docht)
duine a bhfuil céim sa leigheas aige (dochtúir croí, súl); duine a bhfuil ardchéim ollscoile sa léann aige (dochtúir le litríocht)
dath dubh; drochbheart (tá an dubh ina chroí); dorchadas (ag obair ó dhubh go dubh)
éirí dubh nó a dhéanamh dubh (dhubhaigh an spéir, a ghnúis); (le barr ag fás) galar dubh; brón, briseadh croí
an bia i gcroí cnó nó gráin; núicléas
leathan, scóipiúil, spásmhar; flúirseach (níl an t-airgead fairsing); ginearálta (eolas fairsing); fial flaithiúil (croí fairsing)
croí mór fial, flaithiúlacht
(in abairt) fáilte ó chroí
ábhar lofa; poll i gcroí práta
rith croí (le scanradh etc.)
a bhfuil croí fuar aige; gan trua gan scrupall
páirteanna den taobh istigh d'éan atá inite (ae, croí etc.)
áthas, pléisiúr, aoibhneas croí
cion nó searc mhór (idir fear agus bean, nó idir dhaoine); léiriú ceana (níor ghráigh mé riamh é); an té a ghráitear (a ghrá mo chroí); déirc, gar (le grá dia orm a rinne sé é)
ceann de na dathanna dearga i gcártaí imeartha ar dhéanamh an chroí
breith nó tabhairt ó áit go háit eile (ualach a iompar; píopa ag iompar uisce); caitheamh, tabhairt leat (brat a iompar; ag iompar seoil, ag iompar clainne); coinneáil suas (ballaí ag iompar dín); fulaingt (crá croí a iompar); coinneáil (tá iompar ar dheoch aige); múineadh, béasa (tú féin a iompar i gcomhluadar)
talamh, urlár (titim ar lár); leath slí idir an dá thaobh nó an dá cheann (lár líne; lár na páirce, lár an chiorcail); croí (trí lár mo chléibh, i mo lár); coim, básta (crios thart faoina lár)
leacht a dhéanamh de rud, rud a imeacht ina leacht, le teas (im a leá, sneachta ag leá); maolú, bogadh (leáfadh sé do chroí); imeacht as, scaipeadh (leáigh mo mhisneach, mo chuid airgid)
rith croí le sceimhle, anbhá
greadadh, dó; tinneas (loscadh croí, cléibh)
mírún, mioscais, droch-chroí; (le cneá, créacht) díth nó dochar (a bheadh ina thrúig bháis)