Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
ceomhar
cha
cheana
choíche
chomh
chuige
chuig
ciabh
ciach
ciachán
ciafart
ciall
ciallmhar
ciallú
cian
cian-
cianóg
ciapadh
ciar
ciarbhuí
ciardhuán
ciardhubh
chuig, chun rfh go, go dtí, i dtreo (dul chuig, chun, duine); maidir le, i dtaobh, i leith (go maith chuig Laidin, chun Laidine); le haghaidh (réidh chun bainte; cad chuige é sin?); oiriúnach i gcomhair (má bhíonn an lá chun féir); i mbun (cliste chun oibre); ar tí (bhí mé chun é a rá léi)
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
fráma agus cloichíní ar shlata nó ar shreanga air chun comhairimh
láidir nó cliste nó oilte go leor chun rud a dhéanamh
chun do bhaile féin (teacht abhaile); chun na háite a mbaineann sé leis (tairne a chur abhaile)
briosca tanaí a úsáidtear chun comaoineach san Aifreann
ardscoil; cumann le léann nó eolaíocht a chur chun cinn
rópa nó strapa ar cheann capaill, asail etc., chun é a sheoladh nó a cheangal
os coinne, os comhair; chun cinn
bealach gairid chun áite, cóngar
focal a chuirtear le hainmfhocal chun ciall bhreise a chur leis, ar nós arán donn
cíocras chun bia
druga a thugtar do dhuine chun a mhothú a bhaint de go sealadach
planda a n-úsáidtear a shíol chun blas a chur ar arán
brath, mothú (airím uaim iad; d'airigh mé sa láthair é; airím chugam féin); cloisteáil (níor airigh mé a leithéid riamh)
miotal geal luachmhar ar féidir snas breá a chur air chun earraí agus ornáidí luachmhara a dhéanamh; boinn mhiotail nó nótaí bainc chun íoc as rudaí; saibhreas (fear airgid)
foirnéis mhór chun brící, earraí potaireachta, etc., a thriomú
ón áit istigh go dtí an áit amuigh (amach as an teach); in áit atá giota uait (os mo chomhair amach); go háit atá níos faide uait (amach an sliabh; chuaigh siad siar amach; amach chun na hAstráile); le himeacht ama (uaidh seo amach); níos moille (amach sa bhliain); siar (fan amach ón tine); ar amharc (an taobh tuathail amach); os comhair an tsaoil (má théann an scéal sin amach ort); os ard (abair amach é); ar fad (is deas amach é); go deireadh (throid siad amach é)
gás le boladh láidir a leánn in uisce agus a úsáidtear chun glantóireachta
ón aird thiar; ón taobh thiar (tar aniar ó mo chúl); ó bheith sínte siar (d'éirigh sé aniar sa leaba); chugat féin (tá teacht aniar ionat)
púdar geal a dhéanann cloch aoil dhóite agus a ndéantar moirtéal nó suimint as, nó a úsáidtear in uisce chun ballaí a ghealadh
cófra; árthach mór chun guail nó bruscair
ard; príomh-; sár-; uasal; ar chéim chun cinn
tógáil in airde (ardú ón talamh); cur suas nó chun cinn (ardú céime); dul suas (cnoc a ardú); tógáil (rud a ardú leat)
beart faoi ascaill; triantán éadaigh curtha isteach in ascaill cóta etc. chun é a líonadh amach
meascán tarrúil chun barr mín crua a chur ar bhóithre agus ar chosáin
duine a cheaptar chun an soiscéal a theagasc (ar nós an dáréag a bhí ag Críost)
neartú le hábhar eile chun rud a dhéanamh níos láidre
caitheamh liathróide os cionn láimhe nó á rolladh ar an talamh chun na sprice
cineál de spól chun snátha
bia a chuirtear ar dhuán nó i ngaiste chun iasc nó ainmhí a mhealladh
duine a cheaptar chun breith bháis a chur i bhfeidhm
áit a ndíoltar rudaí chun airgead a thógáil do chúis éigin
cur chun báis nó a fháil bháis
bata speisialta faoina ascaill ag duine bacach chun cabhrú leis siúl
ceartú, tabhairt chun cruinnis; ceartú thar mar is gá (ná bí i gcónaí ag beachtú orm)
eolas a thagann anuas chugainn ó bhéal go béal
maith ag beathú, maith chun ramhraithe
maireachtáil (an Té a bhí agus atá agus a bheas go brách); focal a úsáidtear chun cáilíocht, bail nó staid a lua le duine nó rud (bhí aimsir bhreá ann; tá sé go maith; dá mbeadh am agam; conas tá sé?; ní bhíodh sé ag obair; beidh sé ag súil leat; ní raibh sé ach bliain d'aois)
claonadh chun mioscaise nó chun sciolladóireachta
brat tiubh olla ar leaba chun teasa
stuif a úsáidtear chun blas a chur ar bhia, mar shampla, piobar, mustard, etc.
gléas chun aer a shéideadh faoi thine nó trí phíopaí orgáin etc.
lámh iarainn ar dhoras a bhuailtear chun go n-osclófaí duit
eorna nó grán eile a thumtar in uisce go bpéacann sé, agus a thriomaítear ansin go n-úsáidtear chun beorach é
bronntanas rúnda do dhuine chun rud éigin mímhacánta nó neamhdhleathach a dhéanamh
cuma bhréige ar rud nó ar dhuine chun nach n-aithneofaí é
tabhairt nó teacht ar an saol (rugadh leanbh di; lá breithe) tabhairt mar thoradh (ubh a bhreith); iompar chun siúil (beir leat é sin); greim a fháil ar, teacht suas le (beir greim air, ní bhéarfaidh sé anois orainn); buachan (rug sé an chraobh leis); dul (beir leat abhaile); druidim le (ag breith suas ar a trí)
bloc de chré bhácáilte chun tógála
bior chun ainmhithe a thiomáint
cipíní feoite chun tine
soilse chun tosaigh ar stáitse in amharclann
