SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
ábhar siúinéireachta, tine, etc., a fhaightear as crainn; substaint, brí
cosán fairsing idir chrainn isteach go dtí teach mór; sráid fhairsing agus crainn ar an dá thaobh di go minic
sú cumhra olúil as crainn áirithe a thugann faoiseamh ar phian
gob, pointe (barr méire, barr pinn); an pointe is airde, mullach (barr crainn, barr cnoic); an pháirt uachtarach (barr tí, barr leathanaigh); uachtar (ar bharr talún, ar bharr an uisce); rud a fhásann ar bharr talún (barr coirce, barr prátaí); toradh (de bharr mo shaothair); breis (barr ar mhíle); bua (barr a bhreith ar dhuine); deireadh (tá mé i mbarr mo chéille acu)
gas a fhásann as stoc crainn, buinneán, slat; ladhar píce nó foirc, beann
géag chaol a bheadh ag fás as íochtar planda nó crainn; ógánach caol ard
tóin; stumpa (crainn etc.)
coirt crainn as an Áise a úsáidtear chun cineál spíosra a dhéanamh
stumpa mór crainn; carraig mhór; ardán crochta; bac i mbealach
péacán triomaithe crainn as na tíortha teo a úsáidtear mar spíosra
toradh nó síol crainn a bhfuil bia ina chroí agus blaosc chrua air; bloc beag miotail agus poll ann chun é a scriúáil ar bholta
crainn ag fás le chéile; foraois
craiceann crainn; dath coirte, crón; brat salachair; screamh (fágann tae coirt ar chupaí)
iomlán substainteach duine nó ainmhí, marbh nó beo (idir anam agus chorp); duine marbh (corp os cionn cláir, teach an choirp); creatlach (léim sé as a chorp); cabhail, colainn (corp gan cheann); stoc (corp crainn, corp colúin); iomlán (is é corp na fírinne é; le corp nirt)
géag crainn; brainse d'eagraíocht (craobh de Chonradh na Gaeilge); bua (an chraobh a bheith leat; craobh na hÉireann); dual gruaige; fraoch fada láidir
planda síorghlas agus caora péarlacha bána air a fhásann ar stoc nó ar bhrainsí crainn agus a úsáidtear mar chuid d'ornáidí na Nollag
lámh (lán mo ghlaice); lán láimhe nó doirn, beagán (de rud) (glac leabhar, scéalta); gabhal (glac crainn); gabhdán (glac saighead)
earc mór crainn atá le fáil i dtrópaicí Mheiriceá Láir agus Theas
ainmhí crainn, rua nó glas, é creimneach agus eireaball fada air
stoc crainn lom; carraig ghéar lom
tosach na coise ón nglúin go dtí an troigh; cos, gas (lorga planda, lorga crainn)
substaint nádúrtha a úscann as crainn áirithe; substaint mar é a dhéantar as ceimiceáin
scamhadh coirtiú (crainn etc.); an bhlaosc a bhaint de (pónairí, etc.); piocadh, corraí, croitheadh; greadadh, batráil
substaint stáirsiúil a fhaightear as crainn phailme na nIndiacha Thoir agus a úsáidtear chun maróga etc., a dhéanamh
toir nó crainn ísle ag fás i measc crann
ainm a thugtar ar chuid mhaith cineál crann mór (ar an mailp, ar an bplána agus ar chuid de na crainn figí)
géag crainn ar sileadh; aon rud atá ar sileadh nó scaoilte
éan fiáin agus gob géar láidir air lena ndéanann sé poill i gcoirt crainn chun teacht ar fheithidí
cos nó trunc crainn; cos cabáiste etc.; ceap (gunna, ancaire, céachta); fréamh (focail); pór (daoine); ainmhithe feirme, eallach; stór earraí; airgead a infheistítear i ngnó nó a thugtar ar iasacht don rialtas; leacht ina mbruitear feoil is cnámha is glasraí mar bhunús d'anraith
an leacht i dtoradh nó i nglasra etc. (sú oráiste, sú crainn); fuinneamh, brí (níl mórán sú fágtha anois ionam)
meas, barr (toradh crainn, toradh talún); rud a thagann as rud eile (toradh a broinne; toradh na hoibre; de thoradh na hiarrachta); aird, beann, aire (ná tabhair aon toradh air, níl aon toradh aige orm)
garraí a bhfásann crainn úll ann