Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
táthchuid
táthfhéithleann
táthú
tatú
te
té
téac
teach
teacht
teachta
téachtadh
teachtaí
teachtaire
teachtaireacht
téacs
téacsleabhar
téad
téadán
teadhall
téagar
teagasc
teaghlach
teaghlachas
Seans gur foirm é teach de:
each »
teach fir foirgneamh cónaithe; foirgneamh poiblí (teach parlaiminte, teach pobail); struchtúr cosúil le teach (teach gloine, teach stiúrach) ► teach aíochta teach a choinníonn aíonna ► teach gloine teach deanta le gloine agus plandaí ag fás ann ► teach ósta teach tábhairne; óstlann ► teach pobail séipéal, eaglais ► teach solais teach ard ar an gcósta agus solas ann mar threoir nó mar rabhadh do loingeas ► teach spéire teach an-ard ar fad ► teach tábhairne teach óil, teach ósta
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
an chuid tosaigh den cheann; an chuid tosaigh den rud (aghaidh tí, aghaidh aille)
cosán fairsing idir chrainn isteach go dtí teach mór; sráid fhairsing agus crainn ar an dá thaobh di go minic
seomra atá díreach faoi dhíon tí; lochta, gailearaí
pláta miotail a bhfuil ainm duine air (ar dhoras tí nó seomra de ghnáth)
ball ar bith den chruinne a bhfuil spás ann do dhuine nó do rud; achar atá curtha ar leith do ghnó áirithe (áit cathaoireach); comharsanacht (duine ón áit); sealúchas (teach agus áit); suíomh áirithe (m'áit sa rang; tá sé as áit)
ón áit istigh go dtí an áit amuigh (amach as an teach); in áit atá giota uait (os mo chomhair amach); go háit atá níos faide uait (amach an sliabh; chuaigh siad siar amach; amach chun na hAstráile); le himeacht ama (uaidh seo amach); níos moille (amach sa bhliain); siar (fan amach ón tine); ar amharc (an taobh tuathail amach); os comhair an tsaoil (má théann an scéal sin amach ort); os ard (abair amach é); ar fad (is deas amach é); go deireadh (throid siad amach é)
faoin aer (amuigh sa pháirc); gan a bheith istigh nó sa bhaile (tá fear an tí amuigh); i bhfad uait (amuigh ag bun na spéire); is faide amach (an balla amuigh); as áit, as alt (tá mo ghualainn amuigh); tagtha amach (tá na bláthanna amuigh); sa domhan (an rud is measa amuigh); gan íoc, le híoc fós (tá fiacha amuigh agam air); críochnaithe (tá an cluiche amuigh); gan oibriú (tá an talamh amuigh bán)
mír chinnteachta roimh ainmfhocal san uatha (an fear, an bhean, an áit sin; an Bhóinn; an Spáinn; bean an fheirmeora, teach an tsagairt)
go dtí an taobh thall, sall; amach (anonn sa lá)
cuairteoir, lóistéir; duine ar cuireadh ag duine eile ina theach
cónaí in aon teach le chéile
áit chónaithe (áras duit féin); iostas (áras na hoíche); teach, foirgneamh; árthach (árais tí); broinn (in áras an chléibh)
ceann de na feadáin chaola a bheireann an fhuil ón gcroí go dtí baill eile den chorp
cóiriú nó deasú as an nua (athchóiriú troscáin); athleagan de (athchóiriú dráma); athnuachan (athchóiriú tí); athrú (athchóiriú, gúna)
cur siar (go dtí uair eile)
do theach féin nó teach do mhuintire; aonad de thalamh ceantair, baile fearainn; tithe agus siopaí le chéile in aon áit amháin
baile a bhfuil sráideanna agus a lán tithe ann
léibheann in airde ar éadan tí le suí amuigh air; urlár suíochán in airde staighre i bpictiúrlann nó in amharclann
struchtúr cloch nó brící nó ábhair eile ar nós éadan tí nó taobh seomra nó fál thart ar gharraí
fothrach tí
ceangal docht, oibleagáid; gealltanas scríofa ar iasacht airgid a aisíoc mar aon le hús; airgead le príosúnach a shaoradh go sealadach go dtí go gcuirtear triail air
gort d'ainmhithe agus fál timpeall air; teach mór lom
gob, pointe (barr méire, barr pinn); an pointe is airde, mullach (barr crainn, barr cnoic); an pháirt uachtarach (barr tí, barr leathanaigh); uachtar (ar bharr talún, ar bharr an uisce); rud a fhásann ar bharr talún (barr coirce, barr prátaí); toradh (de bharr mo shaothair); breis (barr ar mhíle); bua (barr a bhreith ar dhuine); deireadh (tá mé i mbarr mo chéille acu)
píosa fada miotail nó adhmaid; an ráille ag a seasann príosúnach i dteach cúirte; dlíodóirí i gcúirt
nach bhfuil mór (teach beag); nach bhfuil fásta suas (páistí beaga); nach bhfuil chomh mór (an ceann beag); nach bhfuil fada (tamall beag); nach bhfuil ard (torann beag); nach bhfuil iomlán nó nach maireann i bhfad (faoiseamh beag); nach bhfuil mórthairbheach (pinginí beaga a shaothrú); nach bhfuil i bhfad uainn (ar ball beag); nach bhfuil iomadúil (scata beag); atá sóisearach (Brian beag); ar díol ceana é (a mháthair bheag); ar díol trua nó tarcaisne é (duine beag dearóil)
planda gairdín nó tí gloine a mbíonn bláthanna bándearga agus duilleoga gleoite air
bean a bhfuil cúram tí uirthi
adharcach; ladhrach, beangánach; triantánach ina bharr cosúil le binn tí
cuntar i dteach tábhairne
barr géar cnoic nó sléibhe; balla cinn tí a bhfuil barr triantánach air; aill; cúinne; ciumhais, imeall; tosach sciorta
urlár nó stór (i dteach)
bíoma cinn tí; barr (lán go boimbéal)
dul nó cur ar bord loinge; cur fút i dteach ar lóistín; cúrsa fiarlán á thógáil ag bád seoil in aghaidh na gaoithe, tornáil
teach beag bocht, bothóg, cró
cuartaíocht i dtithe mar chaitheamh aimsire
bean nuaphósta nó bean atá ar tí pósadh
duine a bhriseann isteach i dteach chun gadaíochta (go mór mór san oíche)
an fear aimsire is airde céim i dteach mór
íochtarach (bunbhalla, buncharraig); bunúsach (buncheart); príomha (bunchóip); talmhaí (buntomhas tí); measartha mór (bunaois); leathchaite (bunbhróg)
teach aon stóir
sceimhleacha tí
miosúr (buntomhas tí); caighdeán tomhais (orlach mar bhuntomhas)
teach mór daingean faoi bhallaí láidre cloiche agus thúir; pálás tí, cúirt
carráiste nó cairt faoi dhíon; teach beag ar rothaí á tharraingt i ndiaidh gluaisteáin nó capaill
ainmhí tí a choinnítear mar pheata agus a mharaíonn lucha agus francaigh
stumpa nó bloc adhmaid, cloiche etc.; stoc (tá sé ina cheap magaidh acu); múnla gréasaí chun bróga a dhéanamh nó a dheisiú; mol rotha; bloc (ceap tithe, ceap oifigí); leaba (ceap plandaí)
go, go dtí, i dtreo (dul chuig, chun, duine); maidir le, i dtaobh, i leith (go maith chuig Laidin, chun Laidine); le haghaidh (réidh chun bainte; cad chuige é sin?); oiriúnach i gcomhair (má bhíonn an lá chun féir); i mbun (cliste chun oibre); ar tí (bhí mé chun é a rá léi)
fógra a chuirtear thart go dtí roinnt daoine
airgead a íoctar as úsáid maoine duine eile, a theach nó a charr mar shampla; cáin; luach (cíos an tobac)
máithreach (tí etc.)
