Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
uallach
uallfairt
uamhan
uan
uanán
uas-
uasaicme
uasal
uascán
uaschamóg
uaslathas
uasluach
uasphointe
uasta
uath-
uatha
uathlathaí
uathoibríoch
uathúil
ubh
ubhach
ubhagán
ucailéile
uasal fir1 duine céimiúil gradamach; duine breá galánta; duine mín macánta ► aid1 céimiúil, gradamach; faoi thréithe an duine uasail, galánta; luachmhar (cloch uasal; éadaí uaisle); (le teideal) (Seán Uasal a Murchú)
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
mír ghairmeach leis an tuiseal gairmeach (A Sheáin, a Mhaighréad, a dhuine chóir, a fheara breátha, a dhaoine uaisle)
san ionad nó ar an ócáid (ag an doras, ag an damhsa); foinse (chuala mé agat féin é); i dtuairim (tá sé ina fhear uasal acu); i seilbh (is agat is fearr é); i bpáirt le (tá comharsana maithe againn); ag freastal ar (bhí an dochtúir aici); ag tagairt do thréithe nó staid nó eolas nó scil nó mothú nó imeachtaí nó dualgas nó fiacha nó buntáiste nó am nó faill etc. (bíodh ciall agaibh; bhí saol breá againn, tá léann acu, dá mbeadh snámh aige, tá cion aici air, bhí cluiche maith againn, tá an obair le déanamh agam, bhí airgead agam air, tá tosach agat orm, dá mbeadh bliain eile againn); le haidiacht (tá sé trom agat, ba mhaith againn é); le hainm briathartha (ag ithe, ag ól, ag díol, ag caint)
ard; príomh-; sár-; uasal; ar chéim chun cinn
uasal atá faoi bhun bíocunta i gcéim
fear uasal atá faoi bhun iarla i gcéim
carraig nó smut de charraig; seoid (cloch uasal); aon rud cosúil le cloch (cloch phluma, cloch shilín; cloch dhuáin); aonad meáchain = 14 pt. nó 6.35 kg.; cladach (iascach cois cloiche); carraig san fharraige; magairle
uasal Eorpach ar aon chéim le hiarla
bean chéile nó baintreach iarla nó cunta; bean uasal den chéim chéanna
uasal ardchéime
éan sna fabhalscéalta a dhódh é féin agus ansin a d'aiséiríodh as an luaithreach ina éan óg; focal moltach ar laoch nó ar bhean uasal (san fhilíocht)
an chuid de phlanda nó de chrann atá faoi thalamh agus a shúnn bia as an gcré, rúta; bun, foinse (duine uasal ó fhréamh)
an leacht dearg a ritheann trí na cuislí sa chorp; ár nó doirteadh fola (beidh fuil ann); aigne, mothúchán (bheith tógtha san fhuil); miotal, sprid (má tá aon deoir fola ionat); mianach, dúchas (fuil uasal Gael)
breá, álainn, iontach (lá galánta); faiseanta, gleoite (éadach galánta); uasal (fear galánta); ardnósach (caint ghalánta)
uasal ardchéime idir marcas agus bíocunta
duine nó áit íseal (íseal is uasal; ar na hísle)
talamh agus teach duine uasail
uaisle, daoine móra
uasal, stáidiúil; ciúin, staidéarach
uasal díreach faoi bhun diúic i gcéim
an aicme idir uasal agus íseal
ard, uasal, ríúil; mórintinneach
meon uasal, ardintinn
aon rud a fhásann as an talamh a bhfuil cos, fréamh agus duilleoga air; duine breá, duine uasal
mac rí nó banríona; duine uasal (prionsa fir, mná)
duine uasal a fhriotháladh ar a uachtarán mar fhear cogaidh; píosa i gcluiche fichille agus ceann capaill air de ghnáth; fear maoine
daoine uaisle; mianach an duine uasail, galántacht
aicme na n-uaisle
rialtas tíre faoi cheannas uaisle
