Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
fuascailt
fuath
fuathú
fud
fudairnéis
fudar
fuidreamh
fuil
fuilaistriú
fuilchíocrach
fuileadán
fuilibiliú
fuiliú
fuílleach
fuilleamh
fuilteach
fuiltéachtadh
fuineadh
fuinneamh
fuinneog
fuinseog
fuinte
fuinteoir
Seans gur foirm é fuil de:
bí »
fuil bain an leacht dearg a ritheann trí na cuislí sa chorp; ár nó doirteadh fola (beidh fuil ann); aigne, mothúchán (bheith tógtha san fhuil); miotal, sprid (má tá aon deoir fola ionat); mianach, dúchas (fuil uasal Gael)
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
an méid atá, a bhí etc. (sin a bhfuil ann; d'imigh a raibh i láthair)
focail i ndiaidh a chéile a dhéanann ráiteas iomlán (tá siad ag teacht, fág ansin é, cá bhfuil siad anois? fuist, a dhuine!)
rud a bhfuil nuacht mhór ann; a mhór mar a dhéanfaí de dhuine
faireog mhór sa chorp agus leacht searbh inti a ghlanann an fhuil
a bhfuil aer breá ann; éadrom sa chroí agus san aigne; giodamach
duine a chreideann nach féidir a chruthú go bhfuil Dia ann
duine nó ainmhí nach bhfuil a dhathú ceart ionas go mbíonn a chraiceann, a ghruaig, a chlúmh, etc., bán agus a shúile bándearg
leithscéal ag duine a bhfuil coir ina leith go raibh sé in áit éigin eile ag an am
ainmhí cosúil le crogall ach go bhfuil pus níos leithne air
nach bhfuil glic, neamhchríonna
nach bhfuil Críostúil; barbartha
duine a chreideann nach bhfuil Dia ann
nach bhfuil diaga, nach bhfuil cráifeach
dílleachta nach bhfuil aon duine ina bhun
staid áite nó tíre ina bhfuil daoine imithe ó smacht dlí
pláta miotail a bhfuil ainm duine air (ar dhoras tí nó seomra de ghnáth)
aon rud beo (ach amháin planda) a bhfuil mothú agus cumas gluaiseachta ann; aon bheithíoch ceathairchosach
ball ar bith den chruinne a bhfuil spás ann do dhuine nó do rud; achar atá curtha ar leith do ghnó áirithe (áit cathaoireach); comharsanacht (duine ón áit); sealúchas (teach agus áit); suíomh áirithe (m'áit sa rang; tá sé as áit)
a bhfuil aitheantas faighte aige nó a bhfuil glactha leis
a bhfuil aithne mhaith air, cáiliúil
dabht; easpa cinnteachta; barúil, gan chinntiú, go bhfuil rud éigin cearr nó go bhfuil duine ciontach i rud éigin
tinneas a thagann d'easpa coirpíní dearga san fhuil
pór gabhar, cat nó coiníní a bhfuil clúmh fada orthu; snáth nó éadach a dhéantar as an gclúmh sin
a bhfuil aol ann; ar ghile an aoil
ceann amháin (a haon); duine nó rud amháin (gach aon); cárta imeartha nach bhfuil ach marc amháin air (an t-aon muileata); ar bith (níl aon duine istigh); céanna (tá siad ar aon dath le chéile); amháin (an t-aon iníon atá acu)
a bhfuil aois aige, sean
coirce, cruithneacht, eorna agus a leithéidí; grán a bhfuil bia ann
ceann de na feadáin chaola a bheireann an fhuil ón gcroí go dtí baill eile den chorp
planda a bhfuil bláthanna réaltacha air
fear a bhfuil clann aige; duine dár sinsear (ár n-aithreacha romhainn); seanóir (aithreacha na cathrach); sagart (an tAthair Ó Riain); Dia (an tAthair an Mac agus on Spiorad Naomh)
naíonán, leanbh beag óg nach bhfuil siúl aige fós
moncaí mór a bhfuil soc air cosúil le madra
bláth nó duilleog nach bhfuil oscailte amach fós; buntús meatháin
rath (bail ó Dhia ar an obair); cóir cheart (chuir sí bail ar a gruaig); an chaoi a bhfuil rud nó duine (cén bhail atá ort?); cóir, úsáid (an bhail a thug sé ar a leabhar)
baile a bhfuil sráideanna agus a lán tithe ann
amhrán nó dán simplí a bhfuil scéal ann
rud a thochailt as an talamh nó a ghearradh nó a tharraingt den áit a bhfásann sé (clocha, féar, bláthanna a bhaint); rud a scaoileadh as a ionad nó as a ghreim (fuil, glas, a bhaint; duine a bhaint dá chosa); buachan
fanacht mar a bhfuil, socrú síos (cá bhfuil tú ag baint fút?); ciúnú, ceansú (thug mé iarraidh baint faoi); tochailt faoi (tá an abhainn ag baint faoin mbruach)
bean a bhfuil a fear céile marbh
fear a bhfuil a bhean chéile marbh
fear nach bhfuil pósta
duine balbh; duine nach bhfuil an chaint mar is ceart aige
toradh fada buí a bhfuil bia bog milis ann
bean atá ina ceann ar thír; bean chéile rí; cárta imeartha a bhfuil pictiúr banríon air
amhránaí fir a bhfuil guth aige nach bhfuil chomh domhain ar fad le dord
duine nó ainmhí a bhfuil cuma an bháis air
a bhfuil bás i ndán dó
gléas ceoil adhmaid a bhfuil fuaim tholl aige
nach bhfuil mór (teach beag); nach bhfuil fásta suas (páistí beaga); nach bhfuil chomh mór (an ceann beag); nach bhfuil fada (tamall beag); nach bhfuil ard (torann beag); nach bhfuil iomlán nó nach maireann i bhfad (faoiseamh beag); nach bhfuil mórthairbheach (pinginí beaga a shaothrú); nach bhfuil i bhfad uainn (ar ball beag); nach bhfuil iomadúil (scata beag); atá sóisearach (Brian beag); ar díol ceana é (a mháthair bheag); ar díol trua nó tarcaisne é (duine beag dearóil)
bean a bhfuil cúram tí uirthi
