Install the app »
Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
a
á
ab
abacas
abacht
abairt
ábalta
abar
abartha
abhac
ábhach
ábhacht
abhaile
ábhaillí
abhainn
ábhal
ábhalmhór
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
mír a úsáidtear le huimhreacha (a haon, a dó, a trí, a ceathair déag, fiche a cúig, uimhir a sé)
réamhfhocal in ionad do, de (doras a dhúnadh, bainne a ól, chuaigh sé a chodladh); (a chois na tine; a seacht a chlog)
mír chéime (a ghéire atá sé, ar a dhéanaí)
chun do bhaile féin (teacht abhaile); chun na háite a mbaineann sé leis (tairne a chur abhaile)
rud a líonann spás agus is féidir a láimhseáil nó a fheiceáil, etc.; stuif nó substaint fhisiciúil; an stuif a ndéantar rud as, ar nós olann, cailc, cré, etc.; an rud atá i gceist nó faoi thrácht (ábhar na cainte); cúis (ábhar gáire); cúrsa (tá sé ag imeacht ar a ábhar féin); suim áirithe (ábhar airgid); sileadh i gcneá, angadh; duine a bhfuil tréith nó aidhm ar leith aige (ábhar dea-dhuine, ábhar sagairt); pas, beagán (tá sé ábhar daor)
(déan é ach ná caith an lá leis); taobh amuigh de (ní raibh ann ach an triúr againn; níl ann ach go n-aithním é; ach amháin mé féin); ar acht go (tá sé blasta ach salann a chur air); chomh luath is (ach mise greim a fháil air); murach (ach grásta Dé)
cáineadh ar dhuine as rud éigin a rinne sé nó a dúirt sé
chomh maith le, mar aon le (mise agus tusa, a dó agus a trí, shuigh sé agus lig a scíth, ná mol agus ná cáin)
brón gur tharla rud mar a tharla sé; náire, ceann faoi
leithscéal ag duine a bhfuil coir ina leith go raibh sé in áit éigin eile ag an am
focal a chiallaíonn 'go raibh sé mar sin' ag críochnú paidre
gan aird a thabhairt ar (dá ainneoin sin is uile); in aghaidh tola, gan buíochas do (rinne sé de m'ainneoin é); cé go (ainneoin gur iarr mé air stad)
ball ar bith den chruinne a bhfuil spás ann do dhuine nó do rud; achar atá curtha ar leith do ghnó áirithe (áit cathaoireach); comharsanacht (duine ón áit); sealúchas (teach agus áit); suíomh áirithe (m'áit sa rang; tá sé as áit)
céannacht duine nó ruda a bheith agat toisc gur bhuail tú leis cheana; aitheantas a thabhairt do (ní aithníonn sé a ghaolta feasta); idirdhealú (aithint idir an mhaith agus an t-olc); brath, mothú (d'aithin sé go raibh fearg orm)
crúca trom iarainn ar shlabhra nó ar chábla i mbád (Nuair a scaoiltear amach é greamaíonn an crúca sa talamh agus coinníonn sé an bád ina háit)
rath (bail ó Dhia ar an obair); cóir cheart (chuir sí bail ar a gruaig); an chaoi a bhfuil rud nó duine (cén bhail atá ort?); cóir, úsáid (an bhail a thug sé ar a leabhar)
rud a thochailt as an talamh nó a ghearradh nó a tharraingt den áit a bhfásann sé (clocha, féar, bláthanna a bhaint); rud a scaoileadh as a ionad nó as a ghreim (fuil, glas, a bhaint; duine a bhaint dá chosa); buachan
cur isteach ar, teagmháil do; ceangal nó gnó a bheith ag rud le rud eile (ní bhaineann sé liom)
naomhú; beannacht a chur ar dhuine nó ar rud; a dhéanamh naofa nó beannaithe (ag beannú na habhlainne); focal nó geáitse muintearais a chur le duine (ní bheannódh sé dom)
maireachtáil (an Té a bhí agus atá agus a bheas go brách); focal a úsáidtear chun cáilíocht, bail nó staid a lua le duine nó rud (bhí aimsir bhreá ann; tá sé go maith; dá mbeadh am agam; conas tá sé?; ní bhíodh sé ag obair; beidh sé ag súil leat; ní raibh sé ach bliain d'aois)
an fad ama a bhaineann sé as an domhan dul timpeall na gréine; 365 lá nó 52 seachtain nó 12 mí
cineál d'fhungas a mbíonn an pór ann ar nós púdar a sceitheann nuair a bhíonn sé aibí
eorna nó grán eile a thumtar in uisce go bpéacann sé, agus a thriomaítear ansin go n-úsáidtear chun beorach é
fios a fháil le teagmháil méar (cuisle a bhrath); fios ruda a fháil trí na céadfaí (bhraith sé ag teacht iad); féachaint (ag brath na tíre); spiaireacht a dhéanamh ar (duine a bhrath); cuimhneamh, smaoineamh (bhí mé ag brath imeacht); súil a bheith agat le rud (ag brath leis, ag brath ar a fháil); do sheasamh a bheith ar dhuine nó ar rud (ag brath ar an déirc; ná bí ag brath ormsa)
a rá le duine nach fíor a ndúirt sé; a chruthú nach fíor rud
tabhairt nó teacht ar an saol (rugadh leanbh di; lá breithe) tabhairt mar thoradh (ubh a bhreith); iompar chun siúil (beir leat é sin); greim a fháil ar, teacht suas le (beir greim air, ní bhéarfaidh sé anois orainn); buachan (rug sé an chraobh leis); dul (beir leat abhaile); druidim le (ag breith suas ar a trí)
bua a fháil, gnóthú (bhuaigh sé orm; is deacair buachan air)
báúil le duine as fabhar éigin a rinne sé duit
cén áit (cá bhfuil sé? cár chuir tú é?; cárb as duit?); cad, céard (cá air a bhfuil sé ag caint?); cé chomh (cá fhad, cá mhéad?)
faoiseamh ama (d'iarr sé cairde bliana orm); faoiseamh íocaíochta (rud a fháil ar cairde); moill, cur siar (ná cuir do leas ar cairde)
casta, lúbtha, cromtha, gan a bheith díreach (cosa cama, chomh cam le tuar ceatha); mícheart (chomh ceart is atá sé cam)
caint, urlabhra (chuir sé canúint orm); modh cainte a bhaineann le ceantar nó le haicme ar leith (canúint Chonamara); tuin, modh foghraíochta (canúint ghalánta ar a chaint)
éirí caol nó a dhéanamh caol; lagú, laghdú; sleamhnú (chaolaigh sé leis)
stumpa nó bloc adhmaid, cloiche etc.; stoc (tá sé ina cheap magaidh acu); múnla gréasaí chun bróga a dhéanamh nó a dheisiú; mol rotha; bloc (ceap tithe, ceap oifigí); leaba (ceap plandaí)
cóir (ceart agus éigeart); teideal (ceart vótála); cothrom (tá seasamh a chirt ann); cion (fuair sé a cheart); fírinne, rud fíor nó cruinn (tá an ceart agat)
canadh; aon chóiriú fuaimeanna a bhfuil binneas ann; amhrán, dán; brí, fuinneamh (tá sé lán de cheol)
ar aon chéim nó staid (le)(chomh geal le sneachta, chomh maith agus a bhí sé riamh)
cur i dtuiscint (tú féin a chur i gcéill); ligean ort (ag cur i gcéill a bhí sé)
taisteal timpeall mar a bheadh i gciorcal (tá sé ar a chiorcad); rian srutha leictreachais
gearradh, lot; a dhéanamh gearr, giorrú (ciorróidh sé an oíche dúinn)
taithí, gnáthú (an cheird a chleacht sé); nós, gnás (cleachtadh a dhéanamh de rud; tá sé as cleachtadh air)
gaol pósta (tá sé i gcleamhnas léi); socrú pósta (cleamhnas a dhéanamh)
dallamullóg; cleas bréagtha (chuir sé cluain uirthi); smacht (cluain a choinneáil ar do gháirí)
nathair nimhe a ndéantar cochall dá muineál nuair a atann sé
acht a mbraitheann gníomh áirithe air (tugadh dó é ar choinníoll nach ndíolfadh sé arís é); gealltanas (dá dtugadh sé a choinníoll dom); dílseacht d'fhocal, dúthracht (fear gan choinníoll)
ceart, cothrom (níl ceart ná cóir aige); cion nó sciar ceart (níor ith sé ach a chóir); freastal ceart (chuir sé cóir mhaith orm; cóir leighis a chur ar dhuine); bail cheart (tá gach ní i gcóir againn); feisteas nó fearas ceart (cóir oibre, cóir thaistil); gaoth fhabhrach (seoladh le cóir ghaoithe)
fabhar, oibleagáid (comaoin a chur ar dhuine, bheith faoi chomaoin aige); cúiteamh i bhfabhar (i gcomaoin a ndearna sé dom); maisiú, feabhas (comaoin ar scéimh seod); tabhartas, ofráil (comaoin Aifrinn)
marc (comhartha cluaise, comhartha ceiste); nod a thugann rud le fios (rinne sé comhartha dom); tuar a léiríonn rud atá le teacht (comhartha fearthainne); rian, cosúlacht (comhartha scine; ní bhfuair sé ach comhartha); aird, ceann (ná tóg aon chomhartha de); fógra, méar eolais (comharthaí bóthair); rian aitheantais (comharthaí aithne, comharthaí sóirt)
cur fút, maireachtáil (áit chónaithe, scoil chónaithe); suan, suaimhneas (na páistí a chur faoi chónaí); stad, stopadh (ní dhearna sé stad ná cónaí)
cén chaoi, cad é mar (conas tá tú? conas a tharla sé?)
