Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
leithligh
leithlis
leithne
leithreas
leithscéal
leithscéalach
leitís
leochaileach
leoga
leoicéime
leointe
leoiste
leoithne
leomhadh
leon
leonadh
leor
leoraí
leordhóthain
leorghníomh
leota
lí
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
ball cinn lena mbraitheann feithid a bealach roimpi nó lena lorgann sí bia
airgead cothabhála a íocann fear lena bhean chéile atá scartha uaidh
mionscrúdú; an mionú a dhéantar ar rud lena scrúdú
baile eile ina mothaíonn duine chomh sásta ann lena bhaile féin
meáchan i mbád lena coinneáil socair san uisce
rud a dhíriú lena chaitheamh; pleanáil
banda miotail ar cheann bata lena neartú
píosa éadaigh a chuirtear faoi smig linbh lena bhrollach a choinneáil glan; naprún beag
cuimilt nó cíoradh ruda lena dhéanamh deas mín
at, bolgadh; an iomarca airgid ag imeacht i gcomórtas lena bhfuil d'earraí á dtáirgeadh agus dá bhrí sin ardú rómhór a theacht ar thuarastail agus ar phraghsanna
clódóireacht le poncanna a léann daoine dalla lena méara
marc a chuirtear ar rud lena thaispeáint cé leis é nó cé a rinne é
ornáid a bhfuil biorán agus claspa air lena chur in éadach
ainmhí mór cosúil le bó; adharc lena séideadh, troimpéad beag
earc luachra beag a athraíonn a dhath chun teacht lena thimpeallacht
uirlis chun tairní a thiomáint nó chun rudaí crua mar mhiotal nó mar chlocha a bhualadh lena snoí nó lena mbriseadh
an chuid den chorp síos ón gcoim ar an dá thaobh lena n-áirítear barr chnámh na leise, cromán
dealraitheach (tá sé cosúil lena athair; is cosúil gur fíor é); measartha, cuibheasach (aimsir chosúil)
rolladh, filleadh (rud a chuachadh faoi d'ascaill); fáscadh i mbarróg (chuach sí lena hucht é)
bosca nó seomra fuar a gcuirtear bia ann lena choinneáil friseáilte
an taobh thiar de rud (cúl do chinn, cúl an tí); droim (cúl a thabhairt do rud; thug sé cúl lena mhuintir); deireadh (cúl an ghluaisteáin; an féar cúil); siar, taobh thiar (dul ar gcúl; clog a chur ar gcúl; marcaíocht ar cúla); taca, taisce (cúl airgid; cúl taca; an dream atá ar a chúl); iargúltacht (coillte cúil); folt gruaige; (le cluichí) (i) cosantóir (ii) báire
galar fiabhrais lena dtagann cloig thochais ar an aghaidh agus ar an gcorp
duine a bhearrann le deimheas; duine a dhéanann bearradh lena theanga
(leis an gcopail) b'fhéidir, seans go; dealraitheach, dóchúil (chomh dócha lena mhalairt)
feithid a léimeann agus a dhéanann glór san fhéar lena sciatháin nó a chosa a scríobadh dá chéile
easpa soiléire, dofheictheacht; saighdiúirí (nó long nó eitleán) a chur ó aithne ar an namhaid; cleas lena gcuireann ainmhithe áirithe iad féin ó aithint ag a naimhde
eitilt ghearr, ruaig; fráma éadrom clúdaithe le páipéar nó éadach lena chur ar foluain san aer ar cheann corda
duine a sheolann eitleán nó a chuidíonn lena seoladh
bualadh síos suas (ar nós éan lena sciatháin)
marcáil ar litir le meaisín lena thaispeáint go bhfuil an postas íoctha
chomh maith, lena chois sin, ina theannta sin, fairis sin, fosta
gléas i gcarr nó i rothar a oibrítear lena luas a athrú
píosa a chuirtear in éadach lena fhairsingiú nó lena neartú
duine atá aclaí lena lámha
aclaí lena lámha
cois, in aice (a dhroim le balla; druid anall liom); buailte ar (dá mbeadh ceirín leis; bhí srian lena theanga); i dtreo (bhí a aghaidh linn, ina luí le gréin; tá súil aige léi); ar feadh (thit sé le haill; thart le bun na gcnoc, ag imeacht le sruth); in éineacht (bhí mé ar scoil leo; ná caith an hata sin leis); i bhfabhar (bhí an t-ádh leis; ar mhaithe liomsa); in aghaidh, chuig (ná bí liom; chuir sé an gadhar leo); ar feadh tréimhse áirithe (le trí lá anois; tá sé anseo le fada); i gcomparáid (chomh buí le hór; i gcomórtas le Seán); de chuid (ní liomsa é; cara liom é sin); ag, i seilbh (an bhfuil do chóta leat?; bhí siúl géar linn); ar aghaidh (abair leat; d'imigh sé leis; isteach libh); le cabhair (daoradh le feall é; léirigh le sampla é); ag leanúint (tá costas, deifir, leis); de thoradh (ar crith le heagla, plódaithe le daoine; tá an donas air le bréaga); chun (le greann a dúirt sé é); i dtuairim (ní dóigh liom é; is beag leis é); chun, le haghaidh (tá siad le pósadh, cad a bhí le rá agam; tá obair le déanamh) le + a4 = lena; le + ar3 = lenar; le + ár2 = lenár
cóiriú, socrú (scéim a leagan amach); cloí (leag sé amach lena dhorn é); ordú (obair a leagan amach do dhuine)
páipéar beag agus scríobh air (Greamaítear lipéid de bhuidéil, de bhoscaí etc. lena thaispeáint cad tá iontu nó ar bhagáiste agus ainm agus seoladh an úinéara orthu)
maide greamaithe de stiúir báid lena hoibriú
cailín (nó fear) a chaitheann nua-éadaí lena dtaispeáint do chustaiméirí
cosúil le (mar an eala ar an linn); i gcáilíocht (lena fáil mar chéile); le haghaidh (mar thús ar an obair); de réir (gach dalta mar a oiltear); ar nós (lá mar seo); ar an dóigh (déan mar is ceart é); tuairim ar (míle nó mar sin); an chaoi (sin mar is fearr é); amhail is (mar a bheadh deifir air); toisc, ar an ábhar (mar go bhfuil cúis leis); san áit (mar a bhfuil siad)
áit a gcoinnítear coirp lena n-aithint
meabhrán; cuntas achomair ar chruinniú etc., a mheabhródh cad a tharla lena linn
pictiúir de dhoiciméid nó de leathanaigh leabhair ar scannán cúng is féidir a mhéadú ar scáileán lena léamh
díol earraí ar an mórchóir le siopaí lena ndíol arís ar mionreic leis an bpobal
an fhéile bhliantúil lena gceiliúrtar breith Íosa Críost ar an 25 Nollaig
duine a ghabhann thart lena phaca ag díol earraí
éan mara Antartach nach bhfuil in ann eitilt agus a shiúlann lena cheann san aer ar chosa beaga gearra
filleadh in éadach agus é iarnáilte nó fuaite lena choinneáil ina áit; stráice talún
socrú, ceapadh (lá a phointeáil lena aghaidh); piocadh, glanadh (tú féin a phointeáil)
