Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
taosrán
tapa
tapaigean
tapóga
tapú
tapúil
tar-
tarae
tarantúla
tarathar
tarathrú
tarbh
tarbhadóir
tarbhánta
tarbhealach
tarbhghadhar
tarcaisne
tarcaisneach
tarchur
tarchuradóir
targaid
tarlú
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
chun do bhaile féin (teacht abhaile); chun na háite a mbaineann sé leis (tairne a chur abhaile)
áit a dtig le heitleáin mhíleata tuirlingt agus éirí
na deora a thagann amach tríd an gcraiceann le teas nó le saothar
ainmhí (ar nós frog nó rón) a dtig leis maireachtáil ar uisce agus ar talamh
sásta dul thar fóir le beart nó tuairim
toiliú, bheith ar aon intinn, teacht nó cur le chéile, réiteach
árthach a thugann daoine nó earraí thar uisce agus a thiomáintear le maidí rámha nó le seol nó le hinneall
bóthar nó slí; cúrsa le leanúint (bealach aeir, ar bhealach do leasa); áit le dul tríd (bealach isteach); treo (tar an bealach seo); fad slí (i rith an bhealaigh); dóigh, modh (tá a bhealach féin leis)
ball troscáin a bhfuil clár leathan air agus cosa faoi, a úsáidtear le haghaidh béilí nó oibre nó imeartha; bia boird; taobh, imeall (bord na farraige); taobh báid nó loinge (teacht le bord, thar bord); clár loinge, deic (dul ar bord)
fios a fháil le teagmháil méar (cuisle a bhrath); fios ruda a fháil trí na céadfaí (bhraith sé ag teacht iad); féachaint (ag brath na tíre); spiaireacht a dhéanamh ar (duine a bhrath); cuimhneamh, smaoineamh (bhí mé ag brath imeacht); súil a bheith agat le rud (ag brath leis, ag brath ar a fháil); do sheasamh a bheith ar dhuine nó ar rud (ag brath ar an déirc; ná bí ag brath ormsa)
(le gramadach) céim thar an ngnáthchéim ag aidiacht (níos faide níos mó mar shampla)
tabhairt nó teacht ar an saol (rugadh leanbh di; lá breithe) tabhairt mar thoradh (ubh a bhreith); iompar chun siúil (beir leat é sin); greim a fháil ar, teacht suas le (beir greim air, ní bhéarfaidh sé anois orainn); buachan (rug sé an chraobh leis); dul (beir leat abhaile); druidim le (ag breith suas ar a trí)
buillí a thabhairt do dhuine nó do rud; an gráinne a bhaint de thuí le hinneall buailte; uibheacha no uachtar a ghreadadh go dtagann cúr orthu; preabadh go rialta (croí ag bualadh); múnlú (airgead a bhualadh); seinm (port a bhualadh); leagan (buaileadh breoite é); sroicheadh ar do chúrsa (gur bhuail siad cuan; buail isteach chugainn); troid (bhí bualadh mór ann); bua a fháil (bhuaileamar sa chluiche iad)
de réir caighdeáin, ag teacht le caighdeán
aolchloch bhog bhán a úsáidtear chun scríobh ar chlár dubh; cré chailce; marc cailce, teorainn (dul thar cailc le rud)
léarscáil farraige mar aon le cóstaí, taoidí, doimhneacha agus tanaíocha, agus baill chontúirteacha eile; cáipéis scríofa oifigiúil ina dtugtar cearta agus pribhléidí, go háirithe ceann a thagann ó cheann stáit nó ó rialtas (cairt baile, cairt cathrach)
ainmhí mór Astrálach le heireaball fada agus a chosa deiridh chomh láidir sin go dtig leis léim mhór fhada a thabhairt (Iompraíonn an ceann baineann a rudaí óga i bpóca faoina bolg)
ag teacht le canúint
áit a dtagann báid le caladh
de réir cirt, ag teacht le ceart; fírinneach, fíor; gan locht
(t céill in abairtí áirithe) meabhair, réasún, tuiscint don mhaith is don olc (ná caill do chiall); gnáthstaid aigne (ar meisce nó ar a chiall); tuiscint cheart (ó tháinig ciall dó); éirim (ciall do ghreann, don léann); brí (sa chiall atá leis an bhfocal); cúis, réasún (cad is ciall leis sin?)
daoine beo den chineál céanna, a tháinig ón sinsear céanna, ar aon dath craicinn nó tréithe etc., le chéile; muintir, sloinne
cumann a thagann le chéile ó am go ham chun gnó áirithe a dhéanamh; an foirgneamh a dtagann siad le chéile ann, clubtheach
meath an tsolais le teacht na hoíche
an áit a dtagann dhá líne nó dhá bhalla etc. le chéile, cúinne
moladh nó cúnamh i bhfocail a thugtar do dhuine nuair nach bhfuil a fhios aige cad is ceart dó a dhéanamh (glac mo chomhairle); treoir, tionchar (fanacht ar chomhairle d'athar); gasra a thagann le chéile chun ceisteanna a phlé agus socruithe a dhéanamh (comhairle baile, comhairle cathrach)
marc (comhartha cluaise, comhartha ceiste); nod a thugann rud le fios (rinne sé comhartha dom); tuar a léiríonn rud atá le teacht (comhartha fearthainne); rian, cosúlacht (comhartha scine; ní bhfuair sé ach comhartha); aird, ceann (ná tóg aon chomhartha de); fógra, méar eolais (comharthaí bóthair); rian aitheantais (comharthaí aithne, comharthaí sóirt)
(le focal, sliocht etc.) a dtagann roimhe agus ina dhiaidh agus a thugann brí do
as ord; (le bád) imithe dá cúrsa; (le praghsanna) thar fóir, as miosúr
fíoch feirge; craos, cíocras (confadh ocrais, confadh chun feola); drochghalar inchinne a thagann ar mhadraí agus ar ainmhithe eile agus a thig leis an duine a thógáil uathu má bhaineann siad greim as
socrú d'ilchineál páirteanna nó rudaí a oibríonn le chéile chun críche áirithe, nó a thagann le chéile chun toradh áirithe a thabhairt i gcrích (córas oideachais, córas cánach); baill áirithe den chorp a oibríonn le chéile (córas díleá, córas na néaróg); bealach ordúil oibre (éiríonn leis a chuid oibre a dhéanamh go slachtmhar mar tá córas aige)
in éineacht le (tar le mo chois; cúpla punt le cois)
tomhas fí focal le leideanna chun teacht ar fhocail a luífeadh isteach i spásanna i gcearnóg
bailiú, teacht nó tabhairt le chéile; slua daoine (labhairt le cruinniú); teacht chun cinn (cabáiste, prátaí, ag cruinniú)
suim nó cuid mhaith; teorainn (níl aon chuimse leis; dul thar cuimse leis)
gleann atá ard ar a dhá thaobh; an áit a dtagann dhá shruth uisce le chéile
acht, coinníoll; súil, seans (tháinig mé ar chuntar go mbeifeá istigh; ní rachainn i gcuntar leis)
teacht nó cur le chéile mar chúpla
a bhaineann le daonlathas nó a thagann leis
ainmhí (ar nós frog nó crogall) a dtig leis maireachtáil in uisce agus ar talamh
leá, scaipeadh (tháinig díleá orthu); leá bia sa ghoile le go bhféadfadh an corp fuinneamh a bhaint as
de réir dlí, ag teacht le dlí; ceart, cóir; bailí
tnúth le rud éigin agus ag súil go dtiocfaidh sé; muinín, iontaoibh (is tú mo dhóchas)
leacht géar a thagann as an ae sa chorp agus a chuidíonn le díleá; deoch a mbeadh blas géar uirthi; cantal, cancar
tor deilgneach a dtagann bláth bán roimh an duilliúr air chomh maith le hairní; cuma cholgach; drogall
an ealaín nó an chumhacht a deirtear a thugann torthaí iontacha le cabhair ó fhórsaí an nádúir nó ó neacha neamhshaolta; aon tionchar gan mhíniú as a dtagann torthaí iontacha; aoibhneas, taitneamh (ceol a chuirfeadh draíocht ort); geasa (cibé draíocht a d'imir sí air)
áit le dreapadh in aill; seilf, scoilt; strapa nó céimeanna chun dul thar chlaí
go, chomh fada le (fan go dtí amárach; tháinig sé go dtí mé); i gcomparáid le (ní haoibhneas go dtí é)
teacht saor as guais éigin; imeacht gan fhios, teitheadh, sleamhnú leat
déileáil, trádáil; úsáid, buntáiste (ní thig liom aon earraíocht a bhaint as)
