Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
corrmhíol
corróg
corrthónach
corruair
corruimhir
córtasach
cortha
cos
cosaint
cosamar
cosán
cosantach
cosantóir
cosaráil
cosc
coscairt
coscán
coscrach
coslia
cosmaidí
cosmhuintir
cosnochta
cósta
Seans gur foirm é cos de:
co »
cos bain2 (cois in abairtí áirithe) ceann de na géaga a úsáidtear chun siúil; aon ní cosúil leis seo (cos boird, cos pota); clúdach coise (cos treabhsair); lámh, feac, sáfach (cos spáide, cos scine, cos casúir, cos fuipe); an chuid íochtarach (cos leapa) ► cos ar bolg leatrom, éagóir, foréigean ► cois taobh le (cois na habhann) ► le cois in éineacht le (tar le mo chois; cúpla punt le cois) ► ar cois ar siúl, ar bun (tá rud éigin ar cois)
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
bóthar siúlóide cois cuain
áit thanaí in abhainn is féidir a thrasnú ar dhroim capaill nó i bhfeithicil nó de shiúl cos
ag siúl go deacrach le cos ghortaithe nó chraplaithe; easpach (leithscéal bacach)
dráma damhsa ar stáitse le ceol; damhsa ealaíonta ar bharr na gcos
rud a thochailt as an talamh nó a ghearradh nó a tharraingt den áit a bhfásann sé (clocha, féar, bláthanna a bhaint); rud a scaoileadh as a ionad nó as a ghreim (fuil, glas, a bhaint; duine a bhaint dá chosa); buachan
barr coise nó bróige
titim nó truip bheag trí bharr coise a bhualadh ar rud éigin
trácht, an pháirt de chos nó de bhróg a chuirtear ar an talamh; greim coise ar an talamh (bonn a ghabháil); an pháirt is íochtaraí de rud (bonn colúin, bonn triantáin); fáinne rubair thart ar roth; rian, lorg (ainmhí)
ball troscáin a bhfuil clár leathan air agus cosa faoi, a úsáidtear le haghaidh béilí nó oibre nó imeartha; bia boird; taobh, imeall (bord na farraige); taobh báid nó loinge (teacht le bord, thar bord); clár loinge, deic (dul ar bord)
ball éadaigh ón gcoim síos a bhfuil dhá osán air leis na cosa a chlúdach, treabhsar, triús
clúdach leathair do throigh na coise
bróg a chlúdaíonn rúitín na coise
bróg ard a chlúdaíonn colpa na coise
at dearg ar ordóg na coise
casta, lúbtha, cromtha, gan a bheith díreach (cosa cama, chomh cam le tuar ceatha); mícheart (chomh ceart is atá sé cam)
ainmhí mór Astrálach le heireaball fada agus a chosa deiridh chomh láidir sin go dtig leis léim mhór fhada a thabhairt (Iompraíonn an ceann baineann a rudaí óga i bpóca faoina bolg)
gan a bheith leathan nó ramhar (cosa caola); cúng (cosán caol); tanaí, géar (guth caol, fead chaol); lag, uisciúil (anraith caol)
péist talún agus an-chuid cos fúithi
an 4ú cuid de rud; an chos taobh thuas den ghlúin, leis, láirig; véarsa de dhán nó d'amhrán; lóistín saighdiúirí
buille coise nó bróige
bata beag; blúire beag tanaí adhmaid chun tine etc.; aon ní cosúil le cipín (cipíní cos)
duine a chónaíonn nó a oibríonn cois cladaigh
carraig nó smut de charraig; seoid (cloch uasal); aon rud cosúil le cloch (cloch phluma, cloch shilín; cloch dhuáin); aonad meáchain = 14 pt. nó 6.35 kg.; cladach (iascach cois cloiche); carraig san fharraige; magairle
cúinne cois tine
dul a luí, dul chun suain; an mothú a chailleadh (tá mo chos ina codladh); fonn luí (tá codladh orm)
planda a fhásann cois locháin agus spící arda donna mar bhláthanna air
an chuid de chos an arbhair a fhanann sa talamh tar éis a bhainte; cos arbhair nó féir; feadán caol déanta as páipéar nó plaisteach trína ndiúltar deoch
clúdach leathair etc. do throigh na coise
céim shiúil, an fad idir dhá rian coise le linn siúil
siúlóir; saighdiúir coise, troitheach
an chos idir an ghlúin agus an rúitín
éan beathaithe agus cosa gearra air a choinnítear uaireanta mar pheata nó chun rásaíochta, colmán
dochtúir cos
imeall na talún cois farraige
long thrádála cois cósta; fánaí
éirí nó a dhéanamh níos lú, giortú (muinchillí a chrapadh, do chosa a chrapadh; chrap sé sa níochán); seargadh (craptha le haois, le fuacht)
éan cladaigh a bhfuil gob fada caol air agus cosa fada, cuirliún
lapa éin nó cait; ordóg portáin; an chuid adharcach de chosa ainmhithe áirithe, ba, capaill, muca etc.
éan beag dathannach a mhaireann ar iasc cois locha nó srutháin
bróg éadrom a choinnítear ar an gcos le strapaí
cur i gcúb; lúbadh (bata a chúbadh); tarraingt siar nó chugat (cúb chugat do chosa)
fágáil ina luí nó ina shuí nó ina sheasamh ar (cuir ar an mbord é; chuir sé ar mo chosa mé); seoladh ar aghaidh chun (duine a chur ar turas); ionad a thabhairt ar (cuireadh ar an bhfoireann é); tabhairt ar staid áirithe (ná cuir ar meisce iad; cuir na héadaí ar triomú); bualadh ar (cuir clár air; chuir mé stampa ar an litir; cuir ort do chuid éadaigh); tabhairt i bhfeidhm (ord a chur ar rudaí); bheith ina chúis le (chuir sé an slaghdán orm; ná cuir fearg orthu); leagan ar (cuireadh cáin orainn); cuir i leith (ná cuir an locht ormsa); cur chuig (cuir ceist air); brú ar (chuir siad troid orainn); ligean amach ar (chuir sé béic orm); tathant ar (chuir sí an bia air le spúnóg); a leagan ina gheall ar (airgead a chur ar chapall); aistriú go (cuir Béarla air); goilleadh ar (tá a chroí ag cur air)
cur ar íochtar (cuir béal an chiseáin faoi); cur ar an talamh (chuir sé a chosa faoi); fágáil ar staid áirithe (ná cuir scaoll fúthu, cuireadh faoi smacht iad); socrú síos, cónaí (cur fút in áit)
ainmhí beag ocht gcos a dhéanann téada chun breith ar chuileanna etc.
ainmhí dhá chos
a bhfuil dhá chos air
cos agus ceann arbhair; bior, spíce
clais cois claí, trinse, draein
lámh agus í dúnta go dlúth (agus na méara fillte sa dearna); buille de dhorn; lán doirn; miosúr sé horlaí nó mar sin; lámh nó cos uirlise (dorn claímh)
dul suas rud, go minic, leis na lámha agus leis na cosa (dreapadh aille, dréimire)
