Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
iomráiteach
iomrall
iomramh
iomrascáil
íon
íona
ionaclú
ionad
ionadach
ionadaí
ionadh
ionadú
ionadúil
ionann
ionannas
ionar
ionas
ionathar
ioncam
ioncás
ionchas
ionchoiriú
ionchollú
ionad fir1 áit; suíomh (ionad saoire); láthair (ionad tí); post, céim (ionad ard sa saol) ► in ionad in áit (in ionad a mhic); seachas (in ionad labhairt liom)
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
réamhfhocal in ionad do, de (doras a dhúnadh, bainne a ól, chuaigh sé a chodladh); (a chois na tine; a seacht a chlog)
san ionad nó ar an ócáid (ag an doras, ag an damhsa); foinse (chuala mé agat féin é); i dtuairim (tá sé ina fhear uasal acu); i seilbh (is agat is fearr é); i bpáirt le (tá comharsana maithe againn); ag freastal ar (bhí an dochtúir aici); ag tagairt do thréithe nó staid nó eolas nó scil nó mothú nó imeachtaí nó dualgas nó fiacha nó buntáiste nó am nó faill etc. (bíodh ciall agaibh; bhí saol breá againn, tá léann acu, dá mbeadh snámh aige, tá cion aici air, bhí cluiche maith againn, tá an obair le déanamh agam, bhí airgead agam air, tá tosach agat orm, dá mbeadh bliain eile againn); le haidiacht (tá sé trom agat, ba mhaith againn é); le hainm briathartha (ag ithe, ag ól, ag díol, ag caint)
in ionad (tháinig sé i m'áit)
ó áit nó ionad (bain as do phóca é, léigh mé as leabhar é, lig as an rang é, d'íoc sí as a tuarastal é, as measc na ndaoine, as gach aird); ó ábhar nó meán nó staid nó foinse (déanta as adhmad, nite as uisce, rinne sí as a stuaim féin é; baisteadh as a athair é); ó raon (as amharc, as éisteacht); i ndíth (as obair, as seilbh, tá sé as a mheabhair); de bharr (labhairt as fearg); dealú (a haon as a dó)
cur as áit nó as ionad
cluiche cosúil le leadóg a imrítear le cearc cholgach in ionad liathróide
rud a thochailt as an talamh nó a ghearradh nó a tharraingt den áit a bhfásann sé (clocha, féar, bláthanna a bhaint); rud a scaoileadh as a ionad nó as a ghreim (fuil, glas, a bhaint; duine a bhaint dá chosa); buachan
ionad loinge i gcalafort
fear ionaid
ar son; in ionad
fágáil ina luí nó ina shuí nó ina sheasamh ar (cuir ar an mbord é; chuir sé ar mo chosa mé); seoladh ar aghaidh chun (duine a chur ar turas); ionad a thabhairt ar (cuireadh ar an bhfoireann é); tabhairt ar staid áirithe (ná cuir ar meisce iad; cuir na héadaí ar triomú); bualadh ar (cuir clár air; chuir mé stampa ar an litir; cuir ort do chuid éadaigh); tabhairt i bhfeidhm (ord a chur ar rudaí); bheith ina chúis le (chuir sé an slaghdán orm; ná cuir fearg orthu); leagan ar (cuireadh cáin orainn); cuir i leith (ná cuir an locht ormsa); cur chuig (cuir ceist air); brú ar (chuir siad troid orainn); ligean amach ar (chuir sé béic orm); tathant ar (chuir sí an bia air le spúnóg); a leagan ina gheall ar (airgead a chur ar chapall); aistriú go (cuir Béarla air); goilleadh ar (tá a chroí ag cur air)
focal a úsáidtear in ionad an fhocail diabhal
mír a thagraíonn d'ainmfhocal firinscneach agus a úsáidtear (in ionad sé) i ndiaidh na copaile nó sa chuspóireach (duine mar é; gan é sin; is é Seán é; déan é sin); (le haimsir, am, spás)(ach gan é a bheith ag báisteach)
cur as áit nó as ionad
ainm, sloinne; leasainm; focal ar nós mé, tú, é, í, iad, etc., a úsáidtear in ionad ainmfhocail
córas gasta scríbhneoireachta le comharthaí fuaimeanna in ionad litreacha
tugtha do rudaí a dhéanamh, gnóthach; ag feidhmiú in ionad duine eile, sealadach (bainisteoir gníomhach)
a úsáidtear le briathra i gcaint indíreach (gur ina ionad san aimsir chaite)(deir sé go bhfuil ocras air, fan go bhfeicfidh mé, b'fhada liom go mbeadh sé déanta agam)
mír a thagraíonn d'ainmfhocal baininscneach agus a úsáidtear (in ionad sí) i ndiaidh na copaile, nó sa chuspóireach (is í Máire í; nach breá an aimsir í; déanfar gan í, duine mar í)
ag tógáil áit nó ionad ruda; (le háit) iargúlta
fear ionaid; teachta, gníomhaire
cur in áit; cur in ionad ruda nó duine; ceapadh mar ionadaí
ionad láir
áit, ionad, spota (láthair tí, láthair na troda)
áis chodlata (tocht, éadach leapa agus piliúr, de ghnáth); pluais ainmhí (leaba dhearg); beart (loinge); iomaire (leaba phrátaí); áit, ionad (i leaba ruda); láthair (leaba ancaire, leaba chloiche, leaba an duáin)
eaglais a fhónann in ionad ardeaglaise
duine a rialaíonn in ionad rí
jab, obair, fostaíocht (chaill sé a phost mar mhúinteoir); ionad faire, éisteachta etc. san arm (fairtheoir a chur ar post)
fás cosúil le féar garbh a fhásann cois uisce nó i riasc, cíb (Úsáidtear í in ionad tuí mar dhíon ar thithe)
milseán a úsáidtear in ionad siúcra
focal deas ar rud atá míthaitneamhach (mar shampla tá sé ar shlí na fírinne in ionad tá sé marbh)
glasra a bhfuil cosa fada ramhra air (a choinnítear ó sholas na gréine chun go mbeidís geal in ionad a bheith glas mar is dual dóibh)
ardán; aon áit chrochta in amharclann nó i halla a léirítear seó air; seastán (stáitse naomhóige); scafall; áit, ionad (is é do stáitse go maidin é; a stáitse ar neamh)
ina s(h)uí; in áit nó in ionad (suite ar thaobh cnoic); cinnte, dearfa; (le duine) íseal téagartha
