Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
ládáil
ladar
ladhar
ladhráil
ladhróg
ladús
ladúsaí
laethúil
laftán
lag
lagachar
lagáiseach
laganálach
lagar
lagbhríoch
lagchroíoch
laghad
laghairt
laghdú
lagmheabhrach
lagmheas
lagmhisneach
Seans gur foirm é lae de:
lá »
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
an chuid den chorp a bhfuil an goile agus na putóga ann; mála (bolg saighead); boilsc (bolg seoil); áit le lasta a chur ann (bolg loinge); lár (bolg an chuain, i mbolg an lae)
spotaí a chur nó a theacht i rud; gealadh (breacadh an lae); marcáil le litreacha, scríobh (páipéar a bhreacadh le scríbhinn); greanadh (tuama a bhreacadh)
bánú lae
faoi dhéin, le haghaidh (i gcomhair an lae amárach)
troid, coimhlint; bualadh le chéile (comhrac an dá uisce, comhrac lae is oíche)
meath ar sholas an lae, teacht na hoíche
leabhar ina mbíonn cur síos ar imeachtaí an lae, cín lae
béile mór an lae
péacadh, geamhrú, teacht os cionn talún; gealadh (lae)
ciorcal nó aon ní i bhfoirm ciorcail, fonsa óir etc., a chaitear ar an méar; dual (gruaige); bogha gealaí, gréine (comhartha drochaimsire, más fíor); breacadh (fáinne an lae); suaitheantas i bhfoirm fáinne a chaitheann Gaeilgeoirí
ciorclú; breacadh (lae)
le linn, i rith (ar feadh an lae); ar fhad, ar fud (ar feadh an bhóthair, ar feadh na tíre); chomh fada le (ar feadh m'eolais nó mo chuimhne)
dul faoi gréine etc.; deireadh (fuineadh lae)
oscailt i mballa agus gloine inti chun solas agus aer a ligean isteach san fhoirgneamh; paiste solais sa spéir (fuinneoga an lae)
ar dhath an tsneachta nó an aoil; ar dhath an airgid; cosúil le solas an lae nó na gréine; glan, sona; áthasach, geanúil (anam geal, gáire geal, a ghrá geal, is geal an scéal liom é)
éirí geal nó a dhéanamh geal; breacadh (an lae)
an tréimhse idir meán lae agus tráthnóna
farasbarr, fuílleach (iarsma den bhia); taise (iarsmaí an tseansaoil); sliocht a mhaireann (beidh sé gan iarsma ina dhiaidh); (droch)thásc, toradh (buille a d'fhág iarsma air); bronntanas Lae Caille (lá na n-iarsmaí)
tarlú do (cad d'imigh ar an airgead?); (iol ) cúrsaí, tarluithe (imeachtaí an lae, tús a chur ar na himeachtaí)
sa lá, le linn an lae
an tréimhse ó éirí gréine go luí gréine; solas an lae (fanfaimid go lá); an tréimhse ó mheán oíche go meán oíche arís (seacht lá na seachtaine); lá, dáta, áirithe (lá aonaigh, lá pá, an chéad lá den mhí); lá féile (Lá Nollag, Lá Bealtaine); bua an lae (tá an lá leat); ré saoil (bhí sé go maith ina lá); aimsir reatha (sa lá atá inniu ann); tréimhse (is fada an lá ó chonaic mé é); (ón lá seo amach; an lá is fearr a bhí sé); uair, am (lá éigin, lá dá raibh); pioc (níl lá iomrá aige air)
an lá den bhliain a rugadh duine, nó cuimhne an lae sin
breacadh an lae (fan go láfaidh sé)
in aghaidh an lae; lá i ndiaidh lae
lón, béile meán lae
bia meán lae; soláthar bia etc., stoc, stór (lón tí, lón loinge; ag cruinniú lóin)
tús an lae
gealadh lae
lár an lae
breacadh an lae
lár an lae; tráthnóna (ar maidin agus ar nóin)
scéal nua (nuacht an lae; an bhfuil aon nuacht agat?)
leabhar ina bhfuil an Oifig Dhiaga le haghaidh gach lae, agus é le léamh acu siúd in ord rialta
fiach, tóraíocht (seilg an mhadra rua; éanlaith a sheilg); creach, géim (seilg an lae a thabhairt isteach); lorg, cuardach (bia a sheilg; ag seilg troda); ruaigeadh (iad a sheilg amach as an áit)
gile, solas (soilse an lae); splanc; teideal ardonóra
meascadh, croitheadh (moirtéal a shuaitheadh); fuineadh (taos a shuaitheadh); searradh, aclú (matáin, géaga, a shuaitheadh); traochadh, tuirsiú (bheith suaite tar éis an lae); cur trí chéile, corraí (aigne shuaite; tá an fharraige suaite); cíoradh, plé (ag suaitheadh na ceiste)
ceann de dhá bhall radhairc an choirp; féachaint, amharc (súil fhiata, mhillte; coinnigh súil air); coinne, dóchas (tá súil abhaile leis; ní raibh sé ag súil leis sin); rud i gcosúlacht súile (súil an lae; súil ghloine); oscailt, béal (súil droichid, súil na gaoithe)
béile deireanach an lae
an tráth ó mheán lae go titim oíche
turas, babhta (de thruip lae, de thruip na huaire); barrthuisle (truip a chur ar dhuine); cic
tuirlingt; titim, meath (turnamh cathrach, turnamh lae)
