Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
súsa
sutach
suth
suthain
suthaire
svae
svaeid
tábhacht
tábhairne
tabhairt
tabhartas
tabharthach
tabhú
tábla
táblú
taca
tacaí
tacaíocht
tacair
tacar
tacas
tachrán
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
aerárthach atá níos éadroime ná an t-aer
an t-oifigeach is airde céim i gcabhlach
i ndán do (an rud atá in áirithe do dhuine); fágtha le haghaidh (tá an t-airgead sin in áirithe don chíos; chuireamar suíocháin in áirithe dúinn féin)
céannacht duine nó ruda a bheith agat toisc gur bhuail tú leis cheana; aitheantas a thabhairt do (ní aithníonn sé a ghaolta feasta); idirdhealú (aithint idir an mhaith agus an t-olc); brath, mothú (d'aithin sé go raibh fearg orm)
an uair ar an gclog; pointe ama áirithe, ócáid (an t-am seo inné); uair nó aimsir speisialta (am dinnéir); tráth ceart (bheith in am do rud); séasúr (an t-am seo de bhliain); ré, aimsir (an t-am fadó); tráth den saol (tháinig an t-am dó ciall a bheith aige); fad saoil (ár n-am ar an saol seo)
mar, cosúil le (amhail an t-éan i gcrann, amhail is béas dóibh)
an t-aer a thógtar isteach sna scamhóga agus a bhrúitear amach arís; aer (tabhair m'anáil dom); tionchar (faoi anáil an Bhéarla)
an spiorad nó an chuid inmheánach den duine a chreidtear a mhaireann tar éis a bháis; beatha (thit an t-anam as); brí, fuinneamh (cuir anam ionat féin)
i mbeith (tá an saol ann); beo (nuair a bhí m'athair ann); ar fáil (tá an t-earrach ann); sa láthair (bhíomar ann in am); san áireamh (bhíomar triúr ann); inmhe (nuair a tháinig ann dó); in áit nó go háit áirithe (bhí mé ann roimhe, tá mé ag dul ann)
ceann amháin (a haon); duine nó rud amháin (gach aon); cárta imeartha nach bhfuil ach marc amháin air (an t-aon muileata); ar bith (níl aon duine istigh); céanna (tá siad ar aon dath le chéile); amháin (an t-aon iníon atá acu)
rud amháin ann féin; caighdeán tomhais (is é an punt an t-aonad airgid atá in Éirinn)
a bhaineann le haon, an chéad (an t-aonú lá)
an t-aer atá thart ar an domhan
an t-ábhar amh as a ndéantar rud
olann shíodúil an-bhog nó an t-éadach a dhéantar aisti
an t-uisce agus an dramhaíl a bheireann camraí chun siúil leo
gearradh cánach; an t-airgead a fhaightear as gearradh cánach
cén t-am, cén uair
an uimhir 100 nó cúig fichid; aois (an fichiú céad); 120 (céad éisc, ubh etc.); an t-ochtú cuid d'acra (céad talún); 112 pt
(t céill in abairtí áirithe) meabhair, réasún, tuiscint don mhaith is don olc (ná caill do chiall); gnáthstaid aigne (ar meisce nó ar a chiall); tuiscint cheart (ó tháinig ciall dó); éirim (ciall do ghreann, don léann); brí (sa chiall atá leis an bhfocal); cúis, réasún (cad is ciall leis sin?)
(t céin in abairtí) achar ama, aois (na cianta ó shin)
samhail ar scannán ina bhfuil an trom agus an t-éadrom bunoscionn leis an tslí ina bhfuil siad sa nádúr
cuid d'abairt a bhfuil ainmní agus faisnéis dá chuid féin ann (mar shampla - cé go raibh an t-uisce fuar chuamar ag snámh - clásal atá sna focail sa chló iodálach); cuid ar leith de chonradh etc.
cloch ar thaobh bóthair a thugann an t-achar ina mhílte go dtí áit
ball miotail a dhéanann cling nuair a bhuailtear é, cloigín; gléas a thomhaiseann agus a léiríonn an t-am
an t-ábhar a thugann an dath glas ar phlanda
déanamh suas, áireamh, cuntas (comhair amach an t-airgead; ba mhór an comhaireamh daoine é)
an tráth no an t-am céanna
an t-aon bheach bhaineann a bheireann uibheacha i gcoirceog
an t-oifigeach i mbun an chúisimh i gcúirt dlí
cur chomh fada le (daoine a chur chun boird); cur os comhair (cuir chuige an t-arán); úsáid le haghaidh (cuir chun tairbhe duit féin é); tabhairt faoi (cur chun oibre)
crann mór láidir a bhfásann dearcáin air; an t-adhmad a fhaightear as
ar dhath na fola; (le tine) ar lasadh; (le cneá) oscailte; (le talamh) treafa nó iompaithe; fuilteach (bhí sé ina chogadh dearg); amach is amach (bhí an t-ádh dearg air)
an snáth a bhíonn sínte ar a fhad sa seol fíodóra (i gcomórtas leis an snáth a bhíonn trasna, is é sin an t-inneach)
ceart nó buannacht shinsearach; ceart oidhreachta; eastát sinsearach (seilbh a fháil ar do dhúchas); d'áit nó do thír féin (filleadh ar do dhúchas); muintearas, cóngas (ní dár ndúchas iad); oidhreacht, luí nó claonadh nádúrtha (tá an t-éitheach sa dúchas aige); staid nádúrtha nó fiáin, fiántas (madra dúchais); a tháinig ó shinsear (ceart dúchais, teanga dhúchais)
gluaiseacht (dul abhaile, anonn is anall); imeacht (cá ndeachaigh sé? rachaimid amach an sliabh); sroicheadh (bhí an t-uisce ag dul go glúine orm); rith (conas tá an scéal ag dul? seo mar a théann an chéad véarsa); cosaint (chuaigh sé pingin mhaith airgid); gabháil, tosú (dul a chodladh, ag léamh); a éirí le (chuaigh agam é a dhéanamh); léamh, tuiscint (is deacair dul amach ar an bhfear sin); teacht (chuaigh feabhas air); titim (ormsa a chuaigh an costas, an milleán); seasamh (is gearr le dul orainn é); teip, múchadh (tá sí ag dul as go mór; tá an lampa ag dul as; chuaigh díom é a dhéanamh); bheith dlite (bhí an méid sin ag dul dó); réiteach le (chuaigh an t-athrú bia go maith dó); imeacht as (dul faoi na gréine); luí isteach le (chuaigh sé sna saighdiúirí); athrú (ag dul i léig, in olcas; ag dul ó mhaith; dul le buile) le cosúlacht nó réiteach (lena máthair a chuaigh sí; ní théann an dá dhath le chéile; téann an deoch síos go maith leis); ceiliúradh, loiceadh (ná téigh siar ar d'fhocal; dul ar gcúl); briseadh, sárú (dul thar fóir; ní rachadh sé thar a fhocal; níl aon dul thairis); polladh (chuaigh an fuacht tríom); caitheamh (ag dul trí airgead); seans (níl aon dul aige air); leagan (dul cainte); bail (ar an dul ina raibh sé); am, ócáid (den dul seo; ar an gcéad dul síos)
ball nua d'eagraíocht (an t-arm nó na Gardaí, mar shampla)
aon rud a dhíoltar nó a cheannaítear; feisteas, fearas (earra agus éide); airteagal, éadáil (is olc an t-earra é)
an t-ainmhí ceathairchosach is mó amuigh, craiceann an-ramhar air agus srón mhór fhada
iomaire ard fada talún a d'fhág an t-oighear ina dhiaidh fadó
an t-aer íonghlan os cionn na scamall; leacht soghalaithe gan dath a d'úsáidtí mar ainéistéiseach
árthach sciathánach atá níos troime ná an t-aer ach ar féidir léi eitilt
foirm den bhriathar sa Laidin, etc. a léiríonn gurb é an t-ainmní cuspóir an ghnímh
leathan, scóipiúil, spásmhar; flúirseach (níl an t-airgead fairsing); ginearálta (eolas fairsing); fial flaithiúil (croí fairsing)
gléas beag ceoil a dhéanann glór cosúil le fead; pilibín (an t-éan, óna fhead)
gléas meicniúil agus lanna rothlacha ann a fhuaraíonn an t-aer; feisteas páipéir, síoda etc. i bhfoirm leathchiorcail a chorraítear anonn is anall leis an lámh chun siolla fionnuar a choinneáil leis an aghaidh
an t-uisce a thiteann ina bhraonta as na scamaill, báisteach; cur báistí
an t-arm, an t-aerfhórsa agus an cabhlach le chéile
an t-am atá inniu ann
an t-éan farraige is mó ar chóstaí na hÉireann
