Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
aintiarna
aintín
aintréan
aintreise
aíocht
aipindic
aipindicíteas
airc
áirc
airceachán
aird
airde
airdeacht
airdeall
aire
aireachtáil
aireagal
aireagán
áireamh
airéine
áirge
airgead
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
bád a choinneáil sa bhall céanna ar an uisce; fanacht ar foluain gan chorraí san aer
ball ar bith den chruinne a bhfuil spás ann do dhuine nó do rud; achar atá curtha ar leith do ghnó áirithe (áit cathaoireach); comharsanacht (duine ón áit); sealúchas (teach agus áit); suíomh áirithe (m'áit sa rang; tá sé as áit)
ball éadaigh ar nós léine a chaitheann bean ar a cabhail
an chuid de bhall éadaigh a théann thart ar an muineál
ball troscáin a bhfuil clár leathan air agus cosa faoi, a úsáidtear le haghaidh béilí nó oibre nó imeartha; bia boird; taobh, imeall (bord na farraige); taobh báid nó loinge (teacht le bord, thar bord); clár loinge, deic (dul ar bord)
ball éadaigh ón gcoim síos a bhfuil dhá osán air leis na cosa a chlúdach, treabhsar, triús
ball éadaigh gan muinchillí crochta ar na guaillí; bóna cóta nó casóige
ainm, clú, teist an phobail ar dhuine (tá cáil an léinn air); mianach, stuif, cáilíocht (ball maith é ina cháil féin); suim, méid áirithe, cuid (cáil amhrais)
ceann de dhá bhall chruinne bhainniúla ar ucht mná; aon rud i gcosúlacht cíche
stocaire ar cóisir etc. agus é faoi bhréagriocht le tuí; ball d'fhoireann d'aisteoirí fáin a théadh thart faoi Nollaig ag léiriú drámaí traidisiúnta
ceann de dhá bhall ar an gceann a chloiseann; cumas éisteachta (tá cluas ghéar aige); rud ar dhéanamh cluaise (cluas pota, cluas cupa, cluas tobáin); imeall, ciumhais (i gcluas na coille)
cnap nó diosca beag chun baill éadaigh a dhúnadh; cnap beag a chuireann rud éigin ag obair nuair a bhrúitear é (ar nós cnaipí i mbosca ceoil nó ar chlóscríobhán)
rud a chaitear thart ar an muineál; an chuid de bhall éadaigh a théann thart ar an muineál, bóna
ball spéire cosúil le réalta agus eireaball scuabach air
cumann trádála ina roinntear an brabach ar na baill
duine a thógann obair ar conradh; ball de chumann
an ball cuasach sa chorp a oibríonn ar nós pumpa chun an fhuil a chur ag rith trí na cuislí; lár nó meán ruda ar bith (croí na ceiste); aigne, meon (croí bog; croí éadrom, croí na féile); spiorad, misneach (níl croí circe aige); grá (mo chroí thú!)
ball troscáin sa chistin a gcoinnítear gréithe boird air
ceann de na baill sciathánacha ar iasc a chuidíonn leis ainliú nó snámh
ciorcal samhailteach a ghabhann tríd an Mol Thuaidh agus an Mol Theas agus trí aon bhall eile is maith leat ar dhroim an domhain (Gabhann an príomhcheann acu trí Ghreenwich Shasana)
fuireach, faire (fear fionraí); cur siar (breith cúirte a chur ar fionraí); cur ó fheidhm go sealadach (ball d'fhoireann a chur ar fionraí)
uachtar na talún agus féar air; scraith den uachtar sin (mar a bhaintear le spád); lán sleáin de mhóin; ball (ar an bhfód seo, an fód a sheasamh); doimhneacht (duine gan fód)
i ngach páirt nó ball de (ar fud na tíre); i measc (ar fud daoine, ar fud (fad) a chéile)
ball éadaigh mar a bheadh blús is beilt air a théann síos go dtí na glúine; ainm ar bhaill éadaigh éagsúla
timpeall na háite, ar gach taobh, ar fud an bhaill
ceann de chúig bhall ar bharr na láimhe nó na coise; géag portáin nó gliomaigh
an corp idir an ceann agus na guaillí; an chuid de bhall éadaigh a théann air sin; scrogall caol talún
ball gan muinchillí a chaitear chun tosaigh ar an gcorp chun fliuchán nó salachar a choinneáil ón éadach
athphlandáil; péacán de phlanda amháin a ghreamú ar phlanda eile ionas go ndéanann planda amháin díobh agus go bhfásann sé ann; craiceann ó áit amháin den chorp a chur ar bhall eile atá loite
stráice a chuirtear ar pholl chun é a chlúdach nó a dheisiú; seal, tamall (paiste den lá); áit, ball
ball éadaigh a chaitheann bean ar a tosach mar chosaint ar a gúna
ball cosanta ar shalachar a chaitear taobh amuigh d'éadach
saoradh ó bhaol etc.; caomhnú, cosaint ó dhochar; barra nó torthaí a bhaint agus a chur ó bhaol; cur thart le húsáid ar ball (airgead a shábháil)
sórt róba gan mhuinchillí a chaitheann baill d'oird chrábhaidh mar chuid dá n-aibíd; dhá chearnóg bheaga d'éadach olla a chaitear ar sreang thart ar an muineál sa tslí go mbíonn ceann acu ar ucht duine is an ceann eile idir na slinneáin, in ómós don Mhaighdean Mhuire, etc.
(sa Mheánaois) ball mór cosanta a bheartaítí ar bhac na láimhe mar chosaint ar bhuillí; cosaint; cosantóir (is é ár sciath chosanta é); ciseán tanaí, sciathóg
ball éadaigh ón gcoim síos; an chuid de ghúna ón gcoim síos; paiste, stráice, imeall, cúinne iargúlta (sciorta bocht den tír; bhí sciorta den ádh air)
ball éadaigh a chaitheann mná go scaoilte thart ar a gceann nó ar a nguaillí
ardán do dhaoine le suí nó le seasamh ann ag faire ar chluichí spóirt; ball troscáin le rudaí a chur ann nó a chrochadh air, nó a thaispeáint air
dó seaca ar bhall den chorp
brat luaithrigh; ball lasta (ar chraiceann); rian salachair, smearadh; iarsma (Muire gan smál); scamall, scailp; duairceas; náire, mí-ádh (smál ar do chlú)
duine a dhéanann staidéar ar ghnáthshaol daoine ó lá go lá mar bhaill de chumainn shóisialta (i gcomórtas leis an síceolaí a dhéanann staidéar ar an duine aonair)
marc nó ball beag; áit ar leith; paiste (spota grinn)
láithreach baill, ar an toirt
ball úma ar dhroim capaill nó asail chun meáchan ualaigh a thógáil
ceann de dhá bhall radhairc an choirp; féachaint, amharc (súil fhiata, mhillte; coinnigh súil air); coinne, dóchas (tá súil abhaile leis; ní raibh sé ag súil leis sin); rud i gcosúlacht súile (súil an lae; súil ghloine); oscailt, béal (súil droichid, súil na gaoithe)
ball troscáin le suí air; seisiún, suí (b'fhada an suíochán é); suíomh, staidéar (bainne a chur i gcíléar ar suíochán)
ball éadaigh bán ar nós léine a chaitheann an chléir, cléirigh altóra etc.
cineál de bhosca agus lámh air a shleamhnaíonn isteach is amach i mball troscáin
an ball sochorraithe sa bhéal chun labhartha agus chun blaiste; cumas labhartha (ar chaill tú do theanga?); caint (teanga na tíre; na teangacha Eorpacha); aon ní cosúil le teanga (teanga bróige; trumpa gan teanga)
ar an spota, láithreach baill
