Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
aosánach
aosta
aosú
aothú
ápa
ar
ár
siúl
ara
árach
árachas
arae
araí
araicis
araiciseach
araid
araile
araíocht
araíonacht
araltas
arán
arann
aranta
siúl fir1 gluaiseacht go réidh ar na cosa gan a bheith ag rith; an ghluaiseacht féin (siúl fada); taisteal (ag siúl na tíre; ar mo shiúlta; lucht siúil); satailt (ná siúil orm); luas (bhí siúl fúthu) ► ar siúl ag obair (clog a chur ar siúl); ar bun, ag dul ar aghaidh, ag imeacht (cad tá ar siúl agaibh?) ► ar shiúl imithe; (i bhfad) ó bhaile ► siúlóir fir3
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
insint arís mar a tharla (eachtra a aithris); a rá de ghlanmheabhair (dán a aithris); déanamh mar a dhéanann duine eile (dá ndéanfá aithris ar d'athair); labhairt, siúl, etc. cosúil le duine eile le greann (maith ag aithris)
áit a mbíonn drámaí agus taispeántais stáitse ar siúl
áit thanaí in abhainn is féidir a thrasnú ar dhroim capaill nó i bhfeithicil nó de shiúl cos
tabhairt nó teacht ar an saol (rugadh leanbh di; lá breithe) tabhairt mar thoradh (ubh a bhreith); iompar chun siúil (beir leat é sin); greim a fháil ar, teacht suas le (beir greim air, ní bhéarfaidh sé anois orainn); buachan (rug sé an chraobh leis); dul (beir leat abhaile); druidim le (ag breith suas ar a trí)
dada, faic (an bhfuil aon cheo ar siúl?)
ar siúl, ar bun (tá rud éigin ar cois)
leibhéal, ré (siúl ar an gcothrom, ar chothrom na talún); cóimhéid, comard (níl a chothrom den bhia aige); cóir, ceart (tabhair cothrom na Féinne dó); lámh uachtair (tá sé deacair cothrom a bhaint de)
aghaidh, éadan (cúinse a thabhairt do rud); geáitse (bíonn mórán cúinsí ar siúl aige); leithscéal, coinníoll (ar aon chúinse; ghlac sé leis gan chúinse); cleas, beart glicis (fear cúinsí é sin)
ropadh, sá (cuireadh i bpríosún é; scian a chuir i nduine); tabhairt ar staid áirithe (duine a chur i gcruachás; chuir sé ina thost é); léiriú (rud a chur in iúl, a chur i nGaeilge); líonadh le (chuir sé neart ionainn); dul i (cur sa siúl; cur in aghaidh nó i gcoinne ruda)
bád cogaidh agus an-siúl aici; marcálaí ar scáileán ríomhaire etc.
taobh thiar de (ag siúl i mo dhiaidh); tar éis (i ndiaidh a sé a chlog); ar thóir (tá sé i ndiaidh an airgid orm)
imithe ar shiúl; cumhach, uaigneach
siúl ar bogshodar (ag capall etc.)
spaisteoireacht, siúl thart ar do shuaimhneas
píopa ar theach nó clais ar thaobh bóthair a thógann an t-uisce chun siúil
duine de chine fáin a shíolraigh ar dtús ón India agus a bhíonn ag siúl rompu i gcónaí
cleasa leis an gcorp a aclú; cleasa cliste, ar nós siúl ar rópa
imeacht, siúl, bogadh ó áit go háit (gluais ort; gluaiseacht tráchta); imeachtaí eagraithe le cuspóir a bhaint amach (gluaiseacht na saoirse)
an obair a bhíonn ar siúl ag duine de ghnáth (do ghnó a dhéanamh); feidhm, cás (gnó do dhochtúir é); obair thráchtála (gnó a chur ar bun); gá, riachtanas (tá gnó agam díot; níl gnó agam leis); cúis, cúram (déanamh do ghnó de rud a bheith agat); gnáthchúrsaí (gnóthaí an tsaoil); obair, déantús, cúram (gnóthaí Dé)
áit a fhágáil (d'imigh sé abhaile); éileamh (bhí an-imeacht ar eallach ann); cúrsa, trácht, gabháil thart (le himeacht aimsire, in imeacht míosa); siúl, ráta siúil (iad araon ar aon imeacht le chéile); géata, iompar (capall agus imeacht breá faoi)
fothrach, múchán; rian, lorg; (sa ghramadach) an aimsir den bhriathar a léiríonn an gníomh a bheith ar siúl san am i láthair
siúl ar na lámha agus ar na glúine ar nós páiste óg
fuip nó iall fuipe; cnaipe a chuireann leictreachas ar siúl
taobh nó cliathán amháin, leathimeall (ar leataobh an bhóthair); leathchliathán, claonadh (tá leataobh air ag siúl); áit pháirceála ar thaobh príomhbhóthair
siúl ar aon chéim le chéile mar a dhéanann saighdiúirí
scata daoine ag siúl i líne in éineacht ar ócáid ar leith
ag dul ar aghaidh, ar siúl (bhí an troid ar obair)
leaca curtha síos ar thaobh sráide mar chosán siúil do choisithe
cur sna cosa ar luas; (le huisce) imeacht go faíoch; síneadh (rinn ag rith amach san fharraige); scaoileadh (rith an tsnaidhm); ídiú, caitheamh (tá a théarma rite); cur ag rás (capall a rith); cur ar siúl, reáchtáil (gnó, rince, a rith); achtaí, reachtú (rún a rith); déanamh (poitín a rith); críochnú (tá sé rite ina dhochtúir); imeacht gann ar fad i (rite as bia, as airgead); gabháil le, baint le (tá an tréith sin ag rith leis); éirí le (má ritheann liom); ráchairt, éileamh (rith ar earraí); taom (rith tinnis, rití fuachta); scaoilteacht, buinneach (chuir an bia úd rith air); scoth (an chéad rith den phlúr)
scuabadh chun siúil, fuadach (sciob an ghaoth, an tuile, léi é); éileamh, ráchairt (bhí sciobadh ar an iasc)
bád seoil mór a bhfuil siúl inti agus crann amháin nó níos mó uirthi
fráma fillteach le daoine nach féidir leo siúl a iompar air toisc iad a bheith breoite nó gonta
bealach, bóthar (ag siúl na slí; ar mo shlí abhaile) treo (tar an tslí seo); turas (is fada an tslí é); spás (níl slí san áit dóibh); modh, dóigh (slí bheatha; ar shlí, ar aon slí); eagar ceart (slí a chur ar shábh)
duine amuigh ag siúl dó féin ar a shuaimhneas; cleasaí
timpeall (ag siúl thart; thart ar an teach); críochnaithe (tá an cith, an lá sin, thart); a d'imigh tharainn (an mhí seo a chuaigh thart)
thart, ar gach uile thaobh (ag siúl timpeall)
ó thaobh taobh, ó cheann ceann (ag gabháil trí Thrá Lí; dul tríd an liosta); polladh, réabadh (chuaigh an chaint trí mo chroí; ag teacht aníos tríd an talamh); ar fud (ag siúl tríd an aonach; tá an teach trí thine); measctha le (cuir ola tríd); ar feadh (tríd an oíche, tríd an stoirm ar fad); mar gheall ar (trí dhearmad a tharla sé)
