Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
siméadrach
simléar
simpeansaí
simpleoir
simplí
simpliú
sin
sin-
sinc
sine
síneadh
singil
singleáil
síniú
sinn
sin-seanathair
sin-seanmháthair
sinsear
sinséar
sin-sin-
sínteach
sínteán
sintéiseach
Seans gur foirm é sin- de:
sean »
sin- réimír (i gcúrsaí gaoil) sean-
sin aid & dob & for ag tagairt do rud atá luaite cheana; ar leith nó tamall as bealach (ná habair sin; sin mar a bhíonn; ina dhiaidh sin; é sin, an duine sin); ag tagairt d'am áirithe atá thart (roimhe sin, as sin amach); i gcomparáid (níl sé chomh daor sin)
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
an méid atá, a bhí etc. (sin a bhfuil ann; d'imigh a raibh i láthair)
a rá amach go hoscailte; bheith sásta a rá gur mar sin atá; nóta á rá go bhfuair tú nó gur íoc tú as rud éigin; faoistin a dhéanamh i gcoir
mar sin féin, ina dhiaidh sin is uile
príomhshearmanas na hEaglaise Caitlicí, íobairt Chorp Chríost; ceol a chumtar go speisialta don searmanas sin
focal a chiallaíonn 'go raibh sé mar sin' ag críochnú paidre
gan aird a thabhairt ar (dá ainneoin sin is uile); in aghaidh tola, gan buíochas do (rinne sé de m'ainneoin é); cé go (ainneoin gur iarr mé air stad)
i ndán do (an rud atá in áirithe do dhuine); fágtha le haghaidh (tá an t-airgead sin in áirithe don chíos; chuireamar suíocháin in áirithe dúinn féin)
ar leith (lá áirithe); curtha san áireamh (sin é atá áirithe dó)
singil, aonair (duine amháin); gan níos mó ná sin (sinn féin amháin)
mar sin, cosúil leis sin (gurab amhlaidh duit; an amhlaidh nach dtuigeann tú mé?)
mír chinnteachta roimh ainmfhocal san uatha (an fear, an bhean, an áit sin; an Bhóinn; an Spáinn; bean an fheirmeora, teach an tsagairt)
pór gabhar, cat nó coiníní a bhfuil clúmh fada orthu; snáth nó éadach a dhéantar as an gclúmh sin
san áit sin; ina dhiaidh sin
agus mar sin de
uair eile, athuair, ina dhiaidh sin; fós (níos fearr arís)
briseadh i gclaí nó i mballa ar féidir dul tríd; aon bhriseadh cosúil leis sin
dá bharr sin
at, bolgadh; an iomarca airgid ag imeacht i gcomórtas lena bhfuil d'earraí á dtáirgeadh agus dá bhrí sin ardú rómhór a theacht ar thuarastail agus ar phraghsanna
tabhairt nó teacht ar an saol (rugadh leanbh di; lá breithe) tabhairt mar thoradh (ubh a bhreith); iompar chun siúil (beir leat é sin); greim a fháil ar, teacht suas le (beir greim air, ní bhéarfaidh sé anois orainn); buachan (rug sé an chraobh leis); dul (beir leat abhaile); druidim le (ag breith suas ar a trí)
mar gheall air sin, dá thoradh sin
cén rud, céard (cad é sin? cad deir sé? cad is ainm duit?)
rud a imeacht uait nó a bheith ar iarraidh (radharc, airgead, a chailleadh); gan a fháil (chaill mé an tAifreann); titim ar gcúl (cailleann an clog sin nóiméad sa lá); teip i gcluiche nó i gcomórtas; bás a fháil (ó cailleadh m'athair)
i bhfad i bhfad ó shin
ball den eaglais sin go háirithe an Eaglais Chaitliceach Rómhánach
ainmhí mór Astrálach le heireaball fada agus a chosa deiridh chomh láidir sin go dtig leis léim mhór fhada a thabhairt (Iompraíonn an ceann baineann a rudaí óga i bpóca faoina bolg)
slí, bealach (cén chaoi a ndéanfaidh mé é?); deis, seans (dá bhfaighinn caoi air); bail, riocht (cén chaoi a bhfuil tú? cuir caoi air sin dom)
cúis (cás dlí, cúirte); drochdhóigh (sa chás ina bhfuil sé); scéal (is bocht an cás é); ábhar imní (ní hé sin is cás liom; i gcás idir dhá chomhairle)
cad é an duine nó an rud (cé hé sin? cén chaoi a bhfuil tú?)
mar sin féin
dréacht ceoil do cheithre ghuth nó ghléas; an fhoireann a cheolann é sin
roimhe seo nó sin; eile, deireanach (an oíche cheana); cinnte (an bhfuil tart ort? Tá cheana)
go, go dtí, i dtreo (dul chuig, chun, duine); maidir le, i dtaobh, i leith (go maith chuig Laidin, chun Laidine); le haghaidh (réidh chun bainte; cad chuige é sin?); oiriúnach i gcomhair (má bhíonn an lá chun féir); i mbun (cliste chun oibre); ar tí (bhí mé chun é a rá léi)
ciall nó brí áirithe a bheith le rud; léiriú, míniú (ní hé sin a chiallaíonn an focal)
(t céin in abairtí) achar ama, aois (na cianta ó shin)
tamall gearr ó shin
buille grod glórach; glór cosúil leis sin; cnap (cnag adhmaid, cloiche)
déileálaí i gcoinnle, ola, péint agus mar sin de
stuif crua ar dhathanna éagsúla a fhaightear ar ghrinneall farraigí áirithe, agus arb é creatlacha mhiondúile na farraige sin é
comónta, ginearálta (focal coitianta é sin; ní thagann sé chomh coitianta anois)
saibhreas, rath; (in abairtí comhghairdis nó a mhalairt)(a chonách sin ort!)
acht, comhaontú (conradh síochána, conradh oibre); cumann (Conradh na Gaeilge); margadh (fuair sé conradh maith san éadach sin)
beathú, ramhrú; dúiseacht, gríosú (tine a chothú); coinneáil greama (bhí sé ag cothú na háite sin)
an glór a dhéanann cat le sástacht; aon ghlór cosúil leis sin (crónán na mbeach, crónán na dtonn)
fíor na croise a ghearradh ort féin; cosc (go gcrosa Dia sin); trasnú (abhainn a chrosadh); toirmeasc (rud a chrosadh ar dhuine)
ceart, oiriúnach (is cuí agus is cóir sin)
páirt, roinnt (déan trí chuid de); cion duine amháin (sin é do chuid de; mo chuid éadaigh; iníon dá chuid); ábhar (tá cuid súl inti, ní cuid iontais é); bia, beatha (do chuid a chaitheamh; ag tuilleamh a choda)
aghaidh, éadan (cúinse a thabhairt do rud); geáitse (bíonn mórán cúinsí ar siúl aige); leithscéal, coinníoll (ar aon chúinse; ghlac sé leis gan chúinse); cleas, beart glicis (fear cúinsí é sin)
réasún, fáth (cúis ghearáin, cúis gháire; tú féin is cúis leis); cás dlí (daoradh sa chúis é); gluaiseacht a bhfuil aidhm nó cuspóir speisialta leis (cúis na teanga); gnó (ní dhéanfaidh sin cúis)
síneadh amach, nochtadh (do theanga a chur amach); díbirt (cuir amach as an teach iad); lainseáil (bád a chur amach); fógairt (ná cuir amach an scéal sin orm); doirteadh amach (cuir amach an tae); tomhas, freagairt (cuir amach seo dom); aiseag, caitheamh amach
díbirt as nó cosc ó (cuireadh den pháirc iad; chuir sin den ól é); fáil réidh le (chuir sí an slaghdán di); stad de (cuir díot an gol); imeacht (cuir díot!)
