Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
iostasach
íota
iothlainn
iris
iriseoir
irisleabhar
is
fada
ise
íseal
ísealaicme
ísleacht
ísleán
ísliú
isló
ispín
isteach
istigh
istoíche
ithe
itheachán
ithir
iubhaile
fada aid3 fad mór ann ► is fada tá tamall maith ann (is fada go raibh mé ann) ► ainmfh (in abairt) ► le fada le tamall maith
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
ar fad ar fad (dán breá amach is amach)
faoin aer (amuigh sa pháirc); gan a bheith istigh nó sa bhaile (tá fear an tí amuigh); i bhfad uait (amuigh ag bun na spéire); is faide amach (an balla amuigh); as áit, as alt (tá mo ghualainn amuigh); tagtha amach (tá na bláthanna amuigh); sa domhan (an rud is measa amuigh); gan íoc, le híoc fós (tá fiacha amuigh agam air); críochnaithe (tá an cluiche amuigh); gan oibriú (tá an talamh amuigh bán)
an-bhreá ar fad (áit, aimsir, duine, aoibhinn); sona (is aoibhinn duit)
an fad a bhíonn duine ar an saol; cuntas ar shaol duine; rudaí a choinníonn beo duine, cothú, bia; focal fáilte (is é do bheatha)
an chuid is crua de chorp ainmhí (Is í an chreatlach na cnámha ar fad le chéile)
críoch (tá deireadh leis an scéal); an chuid dheireanach; an chuid is faide siar (deireadh báid, deireadh cairte); clabhsúr (tá deireadh déanta, ite); tóin duine nó ainmhí
an-fhada síos nó isteach (domhain i bhfarraige, sa sliabh); isteach go maith (dul go domhain i scéal); go bunrúta (staidéar, eolas, domhain); siar nó mall (domhain san oíche); deacair a léamh nó a dhéanamh amach (is domhain an duine é)
an t-ainmhí ceathairchosach is mó amuigh, craiceann an-ramhar air agus srón mhór fhada
go léir, go hiomlán; ó cheann go ceann (teach deich slata ar fad); amach is amach (scéal eile ar fad)
chomh fada is
foighne a dhéanamh, bheith foighneach (is fada mé ag foighneamh leat)
gan a bheith fada nó ard, gearr; gann (gairid in airgead, i mbia); gar (gaol gairid); gan mórán achair (is gairid uainn é, is gairid a mhair sé); cóngarach (bheith gairid d'áit)
gan a bheith fada nó ard, gairid; níos lú ná an ceart (tomhas gearr); easpach (gearr i gcúnamh); gar, cóngarach (an áit is giorra dúinn)
éan beag a bhfuil eireaball fada air a luascann sé suas is anuas
an uair den bhliain is faide an lá (grianstad an tsamhraidh thart ar Mheitheamh 21) nó is faide an oíche (grianstad an gheimhridh thart ar Nollaig 21)
fuaim a dhéantar gan úsáid a bhaint as an teanga ná na fiacla ná na beola (is é sin, gan chonsan) ar nós a, e, i, o, u, gearr nó fada, á n-úsáid leo féin nó le chéile chun fuaim a léiriú
samhail den rud is fearr ar fad nó is giorra do bheith foirfe
bruach, ciumhais, an chuid is faide amach (de rud)
an chuid is faide síos de rud, tóin (íochtar coca, in íochtar an ghleanna); bonn (íochtar bróige); sciorta (blús is íochtar); tuaisceart (íochtar na hÉireann)
gan a bheith amuigh (tá na ba istigh); tar éis teacht (tá an bád, an traein, istigh); i gcumhacht nó in oifig (tá rialtas nua istigh); is faide isteach (éadach istigh, an seomra istigh); tar éis teacht nó dul isteach, faoi bhallaí, faoi chlúid; cairdiúil, sásta (bheith istigh leis an sagart; istigh leat féin); críochnaithe (tá bliain eile istigh)
cumas nó acmhainn feiceála (níl an radharc go maith aige); raon amhairc (fad mo radhairc uaim); féachaint, amharc (ní fhaca mé aon radharc air); an rud a fheictear, feic (radharc mara, tíre; is gránna an radharc é); díol súl, neart (bhí radharc daoine ann); súil(e) (an taobh geal dá radharc); cuid amháin de ghníomh i ndráma
éan trá dubh is bán agus gob fada air (Roilleog ainm eile air)
an fad a mhaireann duine nó rud (fad saoil chugat; ar feadh mo shaoil); staid bheatha (an saol seo; an saol atá inniu ann; bhí saol crua acu); cineál beatha (saol na cathrach; saol an mhadra bháin); aoibhneas beatha (is acu atá an saol; is leo an saol); cúrsaí an duine ó lá go lá (aghaidh a thabhairt ar an saol; d'éirigh an saol leo); an chruinne go léir (ó rinneadh an saol); an domhan (sin a bhfuil sa saol agam; ar ór an tsaoil); an uile dhuine (an saol mór; bhí an saol is a mháthair ann)
bheith ar do chosa nó éirí ar do chosa agus gan a bheith suite ná sínte; stad, stopadh (seas tamall is labhair liom; sheas mo chroí); maireachtáil (má sheasann an aimsir; fad a sheas an t-airgead); cur in aghaidh, cur in éadan, cur suas le (an fód a sheasamh; an fuacht a sheasamh); cosaint (do cheart a sheasamh); íoc as deoch do dhuine; buanfas (tá seasamh san éadach sin); brath (mo sheasamh ort!); stádas (tá seasamh maith aige i measc a dhaoine); tacú le (seasamh le chéile; an fear a sheas liom)
faide (níos sia ná míle; an chuimhne is sia siar i mo cheann)
bealach, bóthar (ag siúl na slí; ar mo shlí abhaile) treo (tar an tslí seo); turas (is fada an tslí é); spás (níl slí san áit dóibh); modh, dóigh (slí bheatha; ar shlí, ar aon slí); eagar ceart (slí a chur ar shábh)
glasra a bhfuil cosa fada ramhra air (a choinnítear ó sholas na gréine chun go mbeidís geal in ionad a bheith glas mar is dual dóibh)
líne chríche idir dhá áit (teorainn feirme, tíre); an pointe is airde nó is faide (teorainn aoise, ama; teorainn luais); fóir, críoch (dul thar teorainn le rud; níl aon teorainn leis)
deireadh, rumpa; cúl (do thóin a thabhairt le duine); íochtar (tóin báid; tóin na farraige); an ceann is faide síos (tóin an tí, an baile); bonn (thit an tóin as)
