Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
mithid
míthreoir
míthrócaireach
míthuiscint
mitín
miúil
mí-úsáid
mo
mó
mocaisín
moch
mochóirí
modartha
modh
modhnú
modhúil
modhúlacht
modúl
mogall
mogallú
mogalra
mogóir
moiche
mo aid a bhaineann liom, ar liomsa é (mo pheann, m'ainm, m'fhiacail)
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
ón áit istigh go dtí an áit amuigh (amach as an teach); in áit atá giota uait (os mo chomhair amach); go háit atá níos faide uait (amach an sliabh; chuaigh siad siar amach; amach chun na hAstráile); le himeacht ama (uaidh seo amach); níos moille (amach sa bhliain); siar (fan amach ón tine); ar amharc (an taobh tuathail amach); os comhair an tsaoil (má théann an scéal sin amach ort); os ard (abair amach é); ar fad (is deas amach é); go deireadh (throid siad amach é)
dar mo bhaiste
faoin aer (amuigh sa pháirc); gan a bheith istigh nó sa bhaile (tá fear an tí amuigh); i bhfad uait (amuigh ag bun na spéire); is faide amach (an balla amuigh); as áit, as alt (tá mo ghualainn amuigh); tagtha amach (tá na bláthanna amuigh); sa domhan (an rud is measa amuigh); gan íoc, le híoc fós (tá fiacha amuigh agam air); críochnaithe (tá an cluiche amuigh); gan oibriú (tá an talamh amuigh bán)
ón aird thiar; ón taobh thiar (tar aniar ó mo chúl); ó bheith sínte siar (d'éirigh sé aniar sa leaba); chugat féin (tá teacht aniar ionat)
fear den scoth; 'mo chroí thú!'
duine, neach, beo (an beo agus an marbh); beatha (le linn mo bheo); feoil íogair faoi ionga
gan éisteacht, nó gan mórán éisteachta; (le fuaim) maolaithe, íseal (toirneach bhodhar); gan mhothú (bhí mo mhéara bodhar le fuacht)
imeall, scéimh (bruach abhann, bruach aille, bruach cathrach); cóngaracht (ar bhruach cogaidh); at (tá bruach ar mo shúil)
rinneadh mo scrios, m'aimhleas
masmas, fonn cur amach; iomarca (ceas triomaigh); brón, cumha (mo cheas!)
togha fir (mná)! mo sheacht mh'anam thú!
scair, cuid (cion duine a fháil; tá mo chion agam)
peaca, coir (trí mo chion féin); dochar, caill
cromadh, lúbadh; dul nó cur ar claon; luí le (claonadh leis an obair); imeacht ó (claonadh ón bhfírinne); casadh (chlaon sé mo chuid cainte)
dul a luí, dul chun suain; an mothú a chailleadh (tá mo chos ina codladh); fonn luí (tá codladh orm)
coinneáil; taisce, cosaint (rud a chur i gcoimeád); bac, stopadh (leanbh a choimeád ó scoil; ná bí do mo choimeád níos sia); fanacht i (an leaba a choimeád)
moladh nó cúnamh i bhfocail a thugtar do dhuine nuair nach bhfuil a fhios aige cad is ceart dó a dhéanamh (glac mo chomhairle); treoir, tionchar (fanacht ar chomhairle d'athar); gasra a thagann le chéile chun ceisteanna a phlé agus socruithe a dhéanamh (comhairle baile, comhairle cathrach)
in éineacht le (tar le mo chois; cúpla punt le cois)
bealach cúng siúil do choisithe, rian; slí, bealach (as mo chosán leat)
duine a ghriogadh nó a chiapadh le magadh nó a bheith ag priocadh air nó fearg bheag a chur air leis an iomarca ceisteanna etc. (cráite ag an saol; is mór an crá croí é); brón (mo chreach is mo chrá)
eallach nó maoin a thógtar le foréigean; éan nó ainmhí a sheilgtear chun bia; scrios, caill (mo chreach nár fhan sa bhaile); faraor (mo chreach is mo chás!)
an ball cuasach sa chorp a oibríonn ar nós pumpa chun an fhuil a chur ag rith trí na cuislí; lár nó meán ruda ar bith (croí na ceiste); aigne, meon (croí bog; croí éadrom, croí na féile); spiorad, misneach (níl croí circe aige); grá (mo chroí thú!)
páirt, roinnt (déan trí chuid de); cion duine amháin (sin é do chuid de; mo chuid éadaigh; iníon dá chuid); ábhar (tá cuid súl inti, ní cuid iontais é); bia, beatha (do chuid a chaitheamh; ag tuilleamh a choda)
bua nó cumas rudaí a thabhairt ar ais san aigne (beidh cuimhne ar an lá seo fós); na rudaí ar fad a gcuimhníonn daoine orthu (más buan mo chuimhne; cuimhní cinn)
ábaltacht, neart (cumas a bheith ionat; bheith i gcumas rud a dhéanamh; níl sé ar mo chumas)
fágáil ina luí nó ina shuí nó ina sheasamh ar (cuir ar an mbord é; chuir sé ar mo chosa mé); seoladh ar aghaidh chun (duine a chur ar turas); ionad a thabhairt ar (cuireadh ar an bhfoireann é); tabhairt ar staid áirithe (ná cuir ar meisce iad; cuir na héadaí ar triomú); bualadh ar (cuir clár air; chuir mé stampa ar an litir; cuir ort do chuid éadaigh); tabhairt i bhfeidhm (ord a chur ar rudaí); bheith ina chúis le (chuir sé an slaghdán orm; ná cuir fearg orthu); leagan ar (cuireadh cáin orainn); cuir i leith (ná cuir an locht ormsa); cur chuig (cuir ceist air); brú ar (chuir siad troid orainn); ligean amach ar (chuir sé béic orm); tathant ar (chuir sí an bia air le spúnóg); a leagan ina gheall ar (airgead a chur ar chapall); aistriú go (cuir Béarla air); goilleadh ar (tá a chroí ag cur air)
aire, freagracht (cúram tí, cúraimí stáit); clann, teaghlach (lánúin gan chúram); dualgas, diúité (ag freastal ar mo chúram féin); gá (níl aon chúram agam de)
mar iol sonraí a bhaineann le duine (tá mo dhála féin ort); maidir le (dála an scéil)
faoi choinne, i gcoinne, ag triall ar (tá sé ag teacht faoi mo dhéin)
taobh thiar de (ag siúl i mo dhiaidh); tar éis (i ndiaidh a sé a chlog); ar thóir (tá sé i ndiaidh an airgid orm)
gan éifeacht, amú (is díomhaoin mo ghnó, mo thuras); gan a bheith ag obair (lá ag obair agus lá díomhaoin); leisciúil; neamhphósta
tnúth le rud éigin agus ag súil go dtiocfaidh sé; muinín, iontaoibh (is tú mo dhóchas)
i mo thuairim
achar ama nó spáis nó slí; síneadh (fad a bhaint as scéal); raon (fad m'urchair; fad mo radhairc uaim)
le linn, i rith (ar feadh an lae); ar fhad, ar fud (ar feadh an bhóthair, ar feadh na tíre); chomh fada le (ar feadh m'eolais nó mo chuimhne)
éirí fliuch nó a dhéanamh fliuch; a oiread is a dhéanfadh fliuch (tabhair fliuchadh mo bhéil dom)
cóngar, giorracht (ná tar i mo ghaire)
glao, scairt (gairm na cuaiche); fógra tionóil (gairm scoile, gairm slógaidh); cuireadh chun seirbhíse (tá gairm ó Dhia aige); ceird (gairm bheatha); gáir mholta (mo ghairm thú!)
aicíd; máchail, mí-ádh (i ngalar na gcás; tá mo ghalar féin ort)
cheal, in éagmais, in easnamh, de dhíth (gan airgead, gan chosaint, gan déanamh, gan an t-am agam, gan mo chead, gan focal as); i dtaobh le (gan agam ach iad); (leis an diúltach) (dúirt sé liom gan teacht)
lámh (lán mo ghlaice); lán láimhe nó doirn, beagán (de rud) (glac leabhar, scéalta); gabhal (glac crainn); gabhdán (glac saighead)
tógáil nó fáil (ghlac sé mo thoise; bronntanas a ghlacadh; glacadh isteach sa rang iad); a thógáil ort féin (freagracht a ghlacadh; laethanta saoire a ghlacadh); tógáil, aireachtáil (fearg, misneach, a ghlacadh); faomhadh (glacaim le d'fhocal); cur suas le (ní ghlacfainn leis sin uaidh); a theacht ar, gabháil (ghlac dúil sa bhia é)
cion nó searc mhór (idir fear agus bean, nó idir dhaoine); léiriú ceana (níor ghráigh mé riamh é); an té a ghráitear (a ghrá mo chroí); déirc, gar (le grá dia orm a rinne sé é)
(moladh) mo cheol thú! (comhbhrón) tá trua agam duit
bualadh trom (duine a ghreadadh le dorn; ag greadadh na gcos ar an urlár; tá sé ag greadadh leis ar an obair; greadadh iad sa chluiche); loscadh ar an gcraiceann (tá mo lámh greadta)
focal nó focail a scairtear le hiontas, nó le huafás (ar nós, ochón! mo bhrón!)
gamhain óg; grá geal (mo lao thú)
talamh, urlár (titim ar lár); leath slí idir an dá thaobh nó an dá cheann (lár líne; lár na páirce, lár an chiorcail); croí (trí lár mo chléibh, i mo lár); coim, básta (crios thart faoina lár)
leacht a dhéanamh de rud, rud a imeacht ina leacht, le teas (im a leá, sneachta ag leá); maolú, bogadh (leáfadh sé do chroí); imeacht as, scaipeadh (leáigh mo mhisneach, mo chuid airgid)
brón géar, mairg (léan ort! mo léan géar!)
