Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
dealramh
dealú
dealús
deamhan
deamhas
dea-mhéin
dea-mhúineadh
déan
déanach
déanaí
déanamh
deann
deannach
deannachtach
déanta
déantóir
déantús
déantúsaíocht
déantúsán
deara
dearadh
dearbh
dearbh-
Seans gur foirm é déan de:
éan »
déan fir1 pearsa chéimiúil in ardeaglais; ceann dáimhe in ollscoil nó i gcoláiste ► déanacht bain3
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
focail i ndiaidh a chéile a dhéanann ráiteas iomlán (tá siad ag teacht, fág ansin é, cá bhfuil siad anois? fuist, a dhuine!)
(le cneá) bheith ag déanamh ábhair
(déan é ach ná caith an lá leis); taobh amuigh de (ní raibh ann ach an triúr againn; níl ann ach go n-aithním é; ach amháin mé féin); ar acht go (tá sé blasta ach salann a chur air); chomh luath is (ach mise greim a fháil air); murach (ach grásta Dé)
cáineadh ar dhuine as rud éigin a rinne sé nó a dúirt sé
ceann den dá rud chrua cosúil le cnámh a fhásann ar cheann ainmhithe áirithe (ar nós eallach, fianna etc.); cuach óil; gob (diallaite, ancaire, etc.); gléas ceoil gaoithe (a bhíodh déanta as adharc uair amháin, ach gur gléas miotail atá inniu ann); gléas rabhaidh (i bhfeithicil)
cloch luachmhar a dhéantar as grianchloch
súgradh mar a dhéanfá le háilleagán
cleasaí, duine a bhíonn ag déanamh cros
gan aird a thabhairt ar (dá ainneoin sin is uile); in aghaidh tola, gan buíochas do (rinne sé de m'ainneoin é); cé go (ainneoin gur iarr mé air stad)
buairt faoi rud éigin a rinne tú nár cheart duit a dhéanamh; brón (tá aithreachas orm)
duine a dhéanann aithrí i bpeaca
a dhéanann aithrí
insint arís mar a tharla (eachtra a aithris); a rá de ghlanmheabhair (dán a aithris); déanamh mar a dhéanann duine eile (dá ndéanfá aithris ar d'athair); labhairt, siúl, etc. cosúil le duine eile le greann (maith ag aithris)
áitiú déanta ar; críochnaithe, corónta (rógaire áitithe)
fíorbhiotáille i bhfíon nó i bhfuisce nó i ndeochanna láidre eile a dhéanann meisciúil iad
duine a dhéanann rud le taitneamh dó agus ní ar airgead, duine gan mórán cleachtaidh ar rud ach ar breá leis a bheith ag gabháil dó
mionscrúdú; an mionú a dhéantar ar rud lena scrúdú
pór gabhar, cat nó coiníní a bhfuil clúmh fada orthu; snáth nó éadach a dhéantar as an gclúmh sin
deoch a dhéantar as feoil nó glasraí a bhruith in uisce, súp, sú
píosa searbh scríbhneoireachta a dhéanann ceap magaidh de dhuine nó de dhaoine
púdar geal a dhéanann cloch aoil dhóite agus a ndéantar moirtéal nó suimint as, nó a úsáidtear in uisce chun ballaí a ghealadh
bia a dhéantar as plúr nó min
duine a dhéanann staidéar ar rudaí ársa nó a bhailíonn iad
ó áit nó ionad (bain as do phóca é, léigh mé as leabhar é, lig as an rang é, d'íoc sí as a tuarastal é, as measc na ndaoine, as gach aird); ó ábhar nó meán nó staid nó foinse (déanta as adhmad, nite as uisce, rinne sí as a stuaim féin é; baisteadh as a athair é); ó raon (as amharc, as éisteacht); i ndíth (as obair, as seilbh, tá sé as a mheabhair); de bharr (labhairt as fearg); dealú (a haon as a dó)
galar a chuireann as d'fheadáin na scamhóg agus a dhéanann análú deacair, múchadh
duine a dhéanann staidéar ar na réaltaí agus a dhéanann fáistineacht
cogaint na círe mar a dhéanann bó
obair le déanamh arís
tar éis bailiú a bheith déanta air; bruite, dóite (de rud)
árthach cruinn domhain déanta de chláir adhmaid agus fonsaí timpeall orthu, nó de mhiotal; tiúb mhiotail gunna
cosúil le bean, mar a dhéanfadh bean; a bhaineann le mná
ainmhí géarfhiaclach faoi fhionnadh mín agus eireaball leathan a ghearrann adhmad agus a dhéanann dambaí in abhainn
feithid chealgach cheathaireiteach a dhéanann mil agus céir as ábhar a bhailíonn sí ó bhláthanna
an oscailt sa cheann trína nglactar isteach bia agus deoch agus trína ndéantar glórtha; oscailt nó bealach isteach (béal mála, béal uaimhe, béal gleanna); caolas farraige (béal Árann); imeall nó faobhar (béal cupa, béal scine); duine a dhéanfadh caint de shórt áirithe (is tú béal na céille)
caitheamh (díslí etc.); seift, plean; rud a dhéantar, gníomh
rud a dhéanann duine go minic, cleachtadh, nós; iompar, múineadh
leacht a dhéantar as tarra guail agus a úsáidtear i ndéantús ceimiceán
deoch mheisciúil a dhéantar as braich
glór beag géar a dhéanann éin agus feithidí áirithe
duine a dhéanann bleán, crúiteoir
píosa airgid déanta de mhiotal; píosa ornáideach miotail a bhronntar ar dhuine as éacht éigin
adharc, troimpéad; glór mar a dhéanann adharc nó troimpéad
rud atá déanta go mícheart, tuaiplis
leann déanta as braich
faoi dhéin, os comhair, os coinne
déanamh mórtais, maíomh
na calóga a bhíonn fágtha nuair a dhéantar plúr den ghrán
marc a chuirtear ar rud lena thaispeáint cé leis é nó cé a rinne é
biotáille a dhéantar as fíon
álainn (bean bhreá; aimsir bhreá); an-sásúil (béile breá); déanta go maith (obair bhreá); ar staid mhaith (tá mé go breá anois); maith (d'éirigh go breá liom); aoibhinn (is breá an saol atá agaibh); maith mór (suim bhreá airgid); pléisiúrtha (duine breá le labhairt leis); taitneamhach (ba bhreá liom a bheith ann); (ag neartú le haidiacht eile)(breá mór, breá fairsing, breá bog anois!)(le híoróin)(rógaire breá; tá go breá agat!)
