Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
déan
déanach
déanaí
déanamh
deann
deannach
deannachtach
déanta
déantóir
déantús
déantúsaíocht
déantúsán
deara
dearadh
dearbh
dearbh-
dearbháil
dearbhán
dearbhú
dearc
dearcach
dearcadh
dearcán
déanta aid3 críochnaithe; dea-chumtha; cruthanta, corónta
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
ceann den dá rud chrua cosúil le cnámh a fhásann ar cheann ainmhithe áirithe (ar nós eallach, fianna etc.); cuach óil; gob (diallaite, ancaire, etc.); gléas ceoil gaoithe (a bhíodh déanta as adharc uair amháin, ach gur gléas miotail atá inniu ann); gléas rabhaidh (i bhfeithicil)
áitiú déanta ar; críochnaithe, corónta (rógaire áitithe)
ó áit nó ionad (bain as do phóca é, léigh mé as leabhar é, lig as an rang é, d'íoc sí as a tuarastal é, as measc na ndaoine, as gach aird); ó ábhar nó meán nó staid nó foinse (déanta as adhmad, nite as uisce, rinne sí as a stuaim féin é; baisteadh as a athair é); ó raon (as amharc, as éisteacht); i ndíth (as obair, as seilbh, tá sé as a mheabhair); de bharr (labhairt as fearg); dealú (a haon as a dó)
tar éis bailiú a bheith déanta air; bruite, dóite (de rud)
árthach cruinn domhain déanta de chláir adhmaid agus fonsaí timpeall orthu, nó de mhiotal; tiúb mhiotail gunna
píosa airgid déanta de mhiotal; píosa ornáideach miotail a bhronntar ar dhuine as éacht éigin
rud atá déanta go mícheart, tuaiplis
leann déanta as braich
álainn (bean bhreá; aimsir bhreá); an-sásúil (béile breá); déanta go maith (obair bhreá); ar staid mhaith (tá mé go breá anois); maith (d'éirigh go breá liom); aoibhinn (is breá an saol atá agaibh); maith mór (suim bhreá airgid); pléisiúrtha (duine breá le labhairt leis); taitneamhach (ba bhreá liom a bheith ann); (ag neartú le haidiacht eile)(breá mór, breá fairsing, breá bog anois!)(le híoróin)(rógaire breá; tá go breá agat!)
briseadh déanta air; bacach, lochtach (Béarla briste)
obair ghreanta déanta ar éadach le snáthaid
bruith déanta air; teasaí, suarach; bréan (de rud)
bun, foinse (bunús an chreidimh); rachmas (duine a bhfuil bunús aige); an chuid is mó de (tá bunús na hoibre déanta)
deoch the déanta as pónairí meilte rósta an chrainn chaife (a fhásann i dtíortha teo); bialann bheag
bia déanta as gruth bainne agus é brúite ina mheall crua
min nó plúr déanta as an ngráinne iomlán; arán donn
caitheamh déanta ar (éadach, airgead, caite); snoite, lom (críon caite); gafa thart, imithe (an tseachtain seo caite)
déanta de chealla nó de bholgáin bheaga
déanta go hoilte
meall bog aráin, síol rois etc., déanta le huisce fiuchta agus leata ar mhuislín le cur ar neascóid nó ar chneá
cosán déanta ar thalamh bog; abláil, praiseach
púdar déanta as pónairí an chrainn cacao; deoch a dhéantar leis an bpúdar seo (Úsáidtear an púdar freisin chun seacláid a dhéanamh)
an chuid de chos an arbhair a fhanann sa talamh tar éis a bhainte; cos arbhair nó féir; feadán caol déanta as páipéar nó plaisteach trína ndiúltar deoch
rud atá déanta i gcosúlacht ruda eile, macasamhail (cóip de litir)
ceann de na hábhair a bhfuil rud déanta astu
obair shnáthaide déanta ina lúba le biorán crúcach
déanta, curtha le chéile go maith
córach, deadhéanta; déanta suas (scéal cumtha)
coinne, comhluadar (dul i ndáil duine); comhthionól, cruinniú (dáil chomhairle); cruinniú cleamhnais (idir dáil is pósadh); roinnt nó riar (dáil dí); giorracht, cóngar (i ndáil a bheith déanta)
a léiríonn scaradh etc. (bain di é; scoir sé den obair); greamú, leanúint etc. (ceangail den chrann é; ná lean den chaint sin); suíomh (taobh thall den abhainn); bunús (duine de na Gearaltaigh; earraí de dhéantús na hÉireann); ábhar, líon (déanta d'adhmad; lán de dhaoine); cineál (amadán de dhuine, a leithéid de lá); cuid (an chéad lá den mhí; duine díobh); modh, meán (éirí de léim, briseadh de thaisme é); méid, oiread (ní raibh sé de chiall aige fanacht); mar iarthagairt (maidir liomsa de; ní fearr liom rud de); cúis, fáth (dá bhrí sin, dá bharr sin); fad aimsire (de shíor, de ghnáth); de + a4 = dá4 ; de + an = den; de + ar = dar3 ; de + ár2 = dár1 ; de + ar3 = dár2
dúbailte; déanta ina dhá chuid ar leith
fíor duine nó ainmhí agus í déanta amach as cloch nó adhmad nó miotal
ball déanta, táirge
críoch (tá deireadh leis an scéal); an chuid dheireanach; an chuid is faide siar (deireadh báid, deireadh cairte); clabhsúr (tá deireadh déanta, ite); tóin duine nó ainmhí
malartú ruda ar airgead; íoc, cúiteamh (díol cíosa; i ndíol a bhfuil déanta agat); airí, oidhe (díol trua nó déirce); dóthain, riar (díol beirte de bhia)
dlúthú déanta air; fáiscthe, brúite ar a chéile
maróg chruinn déanta as plúr agus geir
caolán caorach; ispín déanta sa chaolán seo
gléas ceoil cruinn atá folamh istigh ann agus é déanta mar a bheadh fráma agus craiceann sínte teann air agus a bhuailtear le bataí; aon ní atá ar dhéanamh druma (druma coscáin; druma ola)
déanta as eabhar, de mhianach nó ar nós an eabhair
(le miotal) faghairt a bheith déanta air; (le duine) teasaí, miotalach
a bhfuil fáscadh déanta air, brúite nó cúngaithe ar a chéile; dúnta go docht; (le duine) fuinte, dingthe; néata, gléasta go gleoite
milseán bog déanta le siúcra, bainne agus (uaireanta) seacláid agus cnónna
cruth fir déanta as sneachta
duine a bhfuil coir thromchúiseach déanta aige
éadach trom déanta le holann nó le hábhar snáithíneach fionnaidh agus iad rollta nó brúite ar a chéile
deoch mheisciúil déanta as sú caor fíniúna
fuineadh déanta air; (le duine) déanta, teann, fáiscthe
gabháil déanta air; i ngreim nó in achrann (gafa sa dris); faoi choinneáil (gafa i bpríosún); sáite i (gafa in obair); in áirithe nó faoi sheilbh (tá an líne, an suíochán gafa); gléasta, cóirithe (gafa go foirmiúil); inroinnte ar (tá B gafa in A)
cloch bhog déanta de ghaineamh táite
